रसिक मोहिनी

रसिक'मोहिनी'
------------------

काही गोष्टींना वयाच्या फूटपट्ट्या लावताच येत नाहीत. काही आवाज म्हातारे होतच नाहीत. काही चेहरे सदैव कोवळे भासतात. काही अनुभव सदैव चिरतरुण राहतात. मग पहाटेच्या दवबिंदूंसारखी एखादी क्षणिक अनुभूतीही दीर्घकाळ मनात रेंगाळत राहते. काही क्षण आपण असे भोगतो, की त्यांना चिरकालाचं वरदान प्राप्त होतं. हे सगळे विचार मनात येण्याचं कारण म्हणजे दीक्षितांची माधुरी. ती उद्याच्या सोमवारी, पन्नास वर्षं पूर्ण करणार आहे म्हणे. असेल. पण आज पस्तिशी ते पंचावन्न या वयोगटातल्या कुठल्याही माधुरीप्रेमीसाठी ती अद्याप 'तेजाब'मधली 'एक.. दो... तीन...' म्हणत नाचणारी अवघ्या विशीतली माधुरीच आहे. माधुरीच्या चाहत्यांसाठी माधुरीचं वय पंचविशीत गोठून गेलं आहे. 'अबोध'पासून ते 'गुलाब गँग'पर्यंतचा तिचा सगळा प्रवास अगदी दीर्घ आणि लखलखत्या कारकिर्दीचा आलेख दाखवणारा असला, तरी तिच्या चाहत्यांसाठी तिचं ते खळाळतं सुहास्य आणि अफाट नृत्यकौशल्य एवढंच तिला आठवणीत ठेवायला पुरेसं आहे.
माधुरी दीक्षित नावाची ही मध्यमवर्गीय मराठी मुलगी हिंदी चित्रपटसृष्टीतील मोठ्या जिद्दीनं सुपरस्टार झाली आणि तिनं भारतातल्याच नव्हे, तर जगभरातल्या प्रेक्षकांच्या हृदयावर तब्बल दोन दशकं राज्य केलं, ही गोष्ट केवळ तिची वैयक्तिक यशोगाथा राहिलेली नाही. माधुरी हा एक 'फिनॉमिना' झाला; एक दंतकथा झाली. तिच्या 'धक धक...' गाण्यापासून ते संजय दत्तसोबतच्या कथित प्रेमप्रकरणापर्यंत आणि अचानक लग्न करून अमेरिकेला जाण्यापासून ते 'देवदास'मधून केलेल्या जबरदस्त 'कमबॅक'पर्यंत प्रत्येक गोष्टीची चर्चा झाली. गॉसिप रंगले. या दंतकथेमागचं रहस्य उलगडून पाहण्याचा प्रयत्न केला, तर माधुरीच्या यशामागची काही कारणं ठळकपणे दिसून येतील. एक म्हणजे माधुरीचा चेहरा. अत्यंत गोड आणि अगदी भारतीय सौंदर्याच्या सर्व व्याख्यांत फिट बसेल असा चेहरा माधुरीला लाभलाय. त्यामुळंच ती रूपेरी पडद्यावर येताच अनेकांना मधुबालाशी तिची तुलना करण्याचा मोह झाला. मधुबालाचं स्वर्गीय सौंदर्य हा वेगळाच विषय आहे. खरं तर माधुरीची आणि तिची तुलनाच होऊ शकत नाही. खानदानी मुस्लिम सौंदर्याचा बाज मधुबालाच्या चेहऱ्यावर होता. माधुरी वेगळ्या समाजवंशातून आली होती. पण तरी तिला सर्व भारतीयांना एकाच वेळी अपील होईल, असा गोड चेहरा लाभला होता. नव्या चेहऱ्यांना चित्रपटांतून संधी देणाऱ्या राजश्री प्रॉडक्शननं हा चेहरा बरोबर हेरला. पुढचा सर्व इतिहासच आहे.
दुसरी गोष्ट म्हणजे माधुरी नृत्यनिपुण होती. तिच्या पहिल्या गाजलेल्या 'तेजाब' या चित्रपटातील तिची एंट्री एका धमाकेदार गाण्यावर झाली, ही गोष्ट लक्षात घेण्यासारखी आहे. पुढेही एकापेक्षा एक जबरदस्त नृत्ये करून तिनं एका आख्ख्या पिढीला घायाळ केलं. 'एक दो तीन...', 'धक धक करने लगा..', 'हम को आज कल है...', 'मेरा पिया घर आया', 'तू शायर है, मैं तेरी शायरी...' यापासून ते 'मार डाला...'पर्यंत अनेक गाणी सांगता येतील. तिच्या नृत्यनिपुणतेनं तिच्यातल्या अभिनेत्रीवर कायमच वरचढपणा केला. इतका, की 'देवदास'नंतर तिनं घेतलेल्या दीर्घ ब्रेकनंतर पुन्हा रूपेरी पडद्यावर येण्यासाठी तिनं निवडलेला सिनेमा होता - आजा नच ले! माधुरी आणि तिची नृत्यनिपुणता एकमेकांपासून वेगळे करताच येत नाहीत.
तिसरी आणि एक फार महत्त्वाची गोष्ट होती माधुरीसाठी. ती म्हणजे तिचं खळाळतं, निरागस हास्य! या गोष्टीमुळं माधुरी इतर नायिकांपेक्षा वेगळी ठरली. अन्यथा माधुरीएवढ्याच किंबहुना तिच्याहून नृत्यनिपुण अशा अनेक तारका चित्रपटसृष्टीत होऊन गेल्या. पण माधुरीनं जे स्थान मिळवलं, ते त्यांना मिळवता आलं नाही. माधुरीतील नृत्यनिपुणता हे तिचं 'सेक्स अपील' होतं, तर तिचं निरागस, खळाळतं हसू हे तिच्यातलं 'इमोशनल अपील' होतं. माधुरीला आपल्यातल्या या दोन्ही गुणांची पुरेशी जाण होती. त्यामुळंच तीस वर्षांपूर्वी, आजच्याएवढं सेक्स अपीलविषयी थेट बोलण्याची वा सांगण्याची पद्धत नसताना तिनं या दोन्हींची बेमालूम सरमिसळ केली आणि प्रेक्षकांना सुखावलं. त्यामुळंच 'हम आप के है कौन?'मधली तिची निशा एकाच वेळी अगदी घरगुती मुलगी, लहान बहीण, खोडकर मैत्रीणही वाटते आणि त्याच वेळी प्रियकराशी उत्कट रोमान्स करताना न लाजणारी सेन्शुअस प्रेयसीही वाटते. माधुरीमधलं हे मिश्रण अफलातून होतं आणि तिनंही त्याचा योग्य वापर करून घेतला.
तत्कालीन सामाजिक, आर्थिक परिस्थिती पाहिली तर माधुरीच्या या हास्याची 'मोहिनी' तेव्हा संपूर्ण भारतवर्षावर का पडली असेल, हे सहजच लक्षात येतं. आर्थिक उदारीकरणाच्या आधीचा तो काळ होता. ऐंशीचं ते दशक म्हणजे सर्वच क्षेत्रांतील मीडिऑक्रसीचं दशक... मोबाइल, मल्टिप्लेक्स आणि मॉल या तिन्ही 'म'चा जेव्हा आपल्या आयुष्यात अभाव होता, तेव्हा 'नमश्कार, कहिये, कैसे है आप?' म्हणत आपल्या सौंदर्याची मोहिनी घालणारा हा एक नवीनच 'म' तेव्हा भारतीय प्रेक्षकांच्या आयुष्यात दाखल झाला. महानगरं वगळली, तर सर्वत्र मध्यमवर्गाची असलेली बेतास बात परिस्थिती, अन्नधान्यात भेसळ, रेशनच्या धान्याचा काळाबाजार, सिंगल स्क्रीनबाहेर तिकिटांचा काळाबाजार, दाऊद आदी गुंडांची महानगरांतली दहशत आणि टोळीयुद्धं, धार्मिक ज्वर पसरविणारी राजकीय परिस्थिती आणि सामाजिक भेदभावानं गाठलेलं टोक... असा तो धगधगता काळ होता. हिंदी चित्रपटसृष्टीला व्हिडिओ पार्लरच्या धंद्याचा विळखा बसला होता. जुने सगळे दिग्गज एक तर निवृत्त झाले होते किंवा काळाच्या पडद्याआड गेले होते. सुभाष घई या शो-मॅनचा उदय झाला होता आणि लेडी सुपरस्टार म्हणून श्रीदेवीचा एकछत्री अंमल होता. अशा काळात माधुरी आली. सर्वसामान्यांच्या जगण्यातून हरवलेल्या निरागस हास्याला माधुरीच्या चेहऱ्यानं पुन्हा सजीव रूप दिलं. माधुरी एवढी लोकप्रिय होण्याचं हे एक कारण निश्चितच होतं.
माधुरीच्या नृत्यनिपुणतेपुढं तिच्यातील अभिनेत्री झाकोळून गेली, असं म्हटलं जातं आणि त्यात नक्कीच तथ्य आहे. तरीही दिल, साजन, प्रहार, बेटा, अंजाम, राजा, मृत्युदंड यात निश्चितच तिच्यातल्या अभिनेत्रीची चुणूक दिली. मात्र, माधुरीनं ती मराठी मुलगी असूनही एकदाही, अगदी चुकूनही, मराठी चित्रपटांत वा नाटकांत काम केलं नाही, याची मराठी प्रेक्षकांना निश्चितच खंत आहे.  बाकी माधुरीचं व्यक्तिमत्त्व बघता, ती एक प्रगल्भ स्त्री वाटते. मुळात मायक्रोबायोलॉजीमध्ये बी. एस्सी. करणाऱ्या माधुरीला डॉक्टर व्हायचं होतं. अर्थात सायन्समधल्या पदवीचा तिच्या एकूण व्यक्तिमत्त्वावर, विचार करण्यावर निश्चितच परिणाम झाला असणार. संजय दत्त प्रकरण वगळलं, तर ती फारशी कधी मोठ्या वादात अडकली नाही. आपण बरं, आपलं काम बरं अशी तिची वृत्ती होती. त्या प्रकरणातूनही ती वेळीच बाहेर पडली. सुपरस्टार असूनही, ३२ वय झाल्यावर शहाण्या मुलीसारखी बोहोल्यावर चढली आणि अमेरिकेला निघून गेली. टिपिकल मध्यमवर्गीय मराठी वृत्तीला सुखावणारीच तिची ही कृती होती. माधुरी आपली झाली नाही, म्हणून नेनेंच्या नावे त्या दिवशी भारतात लाखो बोटं कडाकडा मोडली गेली, किंवा लाखो हृदयं विदीर्ण इ. झाली, तरी 'पोरगी सुस्थळी पडली हो' असा एक नकळत सुस्काराही हजारो मराठी मनांनी टाकला असणार, हेही सत्य आहे.
बाकी हेमामालिनी, सुहासिनी मुळ्ये, नफिसा अली किंवा वहिदासारख्या अभिनेत्री उतारवयातही आपली 'ग्रेस' टिकवून आहेत. माधुरीही त्यांच्याच पंक्तीत बसणार आहे हे नक्की. आत्ता ती कुठे पन्नाशीत पोचलीय. नृत्याचे धडे तर ती देत असतेच; पण तिच्या वयाला साजेशा भूमिका तिला मिळाल्या तर तिला मोठ्या पडद्यावर कायमच पाहत राहणं आपल्याला आवडेल. आणि हो, तिच्या त्या अद्भुत, रम्य सुहास्यात कधी खंड पडू नये, हीच इच्छा!
---

Courtesy- Whatsapp group share by Manoj Patki Pune