ओ सजणा बरखा बहार आयी

1959 सालच्या उन्हाळ्यातला प्रसन्न दिवस होता.लॉस एंजेलिस मधल्या शहरातल्या मध्यावरच्या वाद्यांच्या सुप्रसिद्ध दुकानाचे मालक,मि.डेव्हीड बर्नार्ड आपल्या मोठ्या काळ्या रोल्सराईस मधून उतरून दुकानातल्या स्टाफचे अभिवादन स्विकारत केबीनकडे वळले.काऊंटरवरची ख्रिस्टीना परत आपल्या समोरच्या गिर्हाईकांना वाद्य दाखवण्यात गुंतली. कुठल्याही गिर्हाईकाला हवे तसे वाद्य निवडण्यासाठी मदत करण्यासाठी ती नेहमीच तत्पर असायची. या दुकानात जगभरातली सगळ्या प्रकारची वाद्ये निवडून आणून विक्रीसाठी ठेवलेली असायची. स्वतः बर्नार्ड साहेब वाद्यांचे चोखंदळ जाणकार होते. 

दुकानाच्या पायर्या चढून त्याचवेळी एक साधासा, पांढरा कुर्ता पायजमा घातलेला भारतीय पुरूष आत प्रवेश करता झाला. ख्रिस्टीनासमोरचे गिर्हाईक त्याला हवे तसे मनपसंत वाद्य घेऊन तिला धन्यवाद देत निघाले होतेच. तिने हसतमुखाने याच्याकडे बघितले.त्याच्या साध्यासुध्या दिसण्यावरून तिने त्याच्या आर्थिक परिस्थितीचा अंदाज लावला. प्रत्येक गिर्हाईकाच्या खिशाचा अंदाज घेऊनच ती त्याला वाद्य निवडीसाठी मदत करायची.त्यामुळे तिचा आणि त्यांचाही वेळ वाचायचा.

त्याला कुठल्या वाद्याची खरेदी करायची हे विचारून तिने त्याला दुकानाच्या सतार विभागात नेले.मि.बर्नार्ड स्वतः सतार प्रेमी होते.पंडीत रविशंकर यांचे निस्सीम चाहते होते.भारतातील वेगवेगळ्या ठिकाणाहून त्यांनी सतारी मागवलेल्या होत्या. त्यांना माहीत होते,सतार वाजवणे ही एक कला असली तरी सतार बनवणे ही एक वेगळीच कला आहे. सतार बनवतांना कुशल कारागीर फक्त पंढरपूरचे आणि लखनौचे भोपळेच वापरतात.पंढरपूरच्या भोपळ्यांची साल जाड असते तर लखनौच्या भोपळ्यांची पातळ.सतार बनवणारे कारागीर त्याच्या पसंतीने भोपळे निवडतात.खाण्याच्या भोपळ्यांपेक्षा हे भोपळे वेगळे असतात.चवीला अत्यंत कडू असतात.

त्या साध्याशा माणसाच्या खिशाला परवडणारी सतार त्याला दाखवणे कठीणच काम होते.ती दाखवत असलेल्या सतारी बघत असतांनाच त्याची नजर वर ठेवलेल्या इतर सतारींकडे जात होती.त्याने सगळ्यात उंचावर ठेवलेल्या एका सतारीकडे अंगुली निर्देश करून ती दाखवण्यास सांगितले.ख्रिस्टीनाने समजूतीच्या स्वरात सांगितले की ती सतार अत्यंत महाग आहे.तिला ते बेस्ट सितार म्हणतात.तिला माहीत होते मि.बर्नार्ड यांनी ही सतार खास जयपूरच्या कारागिराकडून बनवून घेतलेली होती. त्या साध्याशा दिसणार्याने तिला माहीती दिली की त्या सतारीला सूरबहार म्हणतात.आणि ती बघण्याची आपली इच्छा परत प्रकट केली. ख्रिस्टिनाने नाईलाजाने ती काढून त्याच्या हातात दिली.अतिशय प्रेमाने तिला कुरवाळून त्याने तिथेच जमीनीवर बैठक मारली. तिच्या तारा जुळवल्या आणि काही स्वर त्यातून काढले.त्या अतिशय सुरेल नादाने दुकानातली इतरही माणसं त्या दिशेला आकृष्ट झाली.मन लावून त्याची खमाज रागाची आळवणी सुरू होती.आजूबाजूला गोळा झालेल्या गर्दीला बेखबर तो डोळे मिटून सतारीवर बोटे फिरवित होता.तीही त्याला तितक्याच उत्स्फुर्ततेने प्रतिसाद देत होती.मि.डेव्हीड बर्नार्डही आपल्या केबीनमधून बाहेर येऊन, गर्दीत बाजूला उभे राहून त्या अनौपचारिक मैफिलीत सामिल झाले होते.जराशाने त्याचे सतारीशी चाललेले प्रणयाराधन थांबून त्याने हलकेच डोळे उघडले. आजूबाजूची गर्दीही भानावर आली.टाळ्यांचा प्रचंड कडकडाट झाला.मि.बर्नार्ड पुढे होऊन गदगदीत स्वरात त्याला म्हणाले की, “तुम्ही कोण हे मी जाणत नाही पण या वादनामुळे इतकंच समजलंय की तुम्ही फार मोठे कलाकार आहात.माझ्या या दुकानात येऊन आपण मला उपकृत केलंय.मी आपली काय सेवा करू शकतो ते मला सांगावं.” नम्रपणे त्याने सांगितले की त्याला सूरबहार खरेदी करायची आहे.तिची किंमत फक्त त्यांनी सांगावी.डेव्हीड सरांनी ती सतार त्यांना भेट म्हणून दिली.ज्याच्यासाठी ती निर्माण झाली होती त्याच्या पर्यंत पोहोचवण्याचे ते माध्यम ठरल्याचाच त्यांना अतिशय आनंद झाला होता. दुकानातून निघतांना त्याने निरोपासाठी ख्रिस्टिनापुढे हात धरला.आतापर्यंत जणू समाधीत असलेली ख्रिस्टीना जागी झाली. आणि तिने त्याला भावविभोर होऊन मिठीच मारली. डोळ्यातले आनंदाश्रू पुसत तिने त्याच्यासमोर आपली छोटीशी डायरी सहीसाठी पुढे केली. त्याने त्यात सही केली...सलील चौधरी..

तिथून परत कलकत्त्याला आल्यावर त्यांनी डोक्यात घोळत असलेली तीच खमाज रागातली धून आपल्या एका बंगाली गाण्यासाठी वापरली.शब्द होते...ना जेओ ना..खूपच भावली बंगाली रसिकांना ती. मग आपल्या ‘परख’ सिनेमातल्या गाण्यासाठी वापरली...आणि निर्माण झाले ते सिनेसंगीतातले अजरामर गाणे ...ओ सजना,बरखा बहार आयी...