शातजन्म शोधितांना ।स्वातंत्र्यवीर सावरकर

शत जन्म शोधिताना.. या स्वातंत्र्यवीर सावरकरांच्या अजरामर काव्याचे रसग्रहण

शत जन्म शोधिताना | शत आर्ति व्यर्थ झाल्या |
शत सूर्य मालिकांच्या | दीपावली विझाल्या ||

तेव्हा पडे प्रियासी | क्षण एक आज गाठी |
सुख साधना युगांची | सिद्धीस अंती गाठी ||

हा हाय जो न जाई | मिठी घालु मी उठोनी ।
क्षण तो क्षणात गेला | सखी हातचा सुटोनी ||

कवी: स्वातंत्र्यवीर सावरकर
नाटक: सन्यस्तखड्ग

भूमिका

समग्र सावरकर वाङ्मय ७वा खंड काव्य-नाटक विभाग असा आहे आणि त्यामध्ये संन्यस्त खड्ग हे संपूर्ण नाटक
दिलेले आहे. य़ा नाटकाचे कथानक थोडक्यात असे आहे:
ज्ञानप्राप्ती झाल्यानंतर गौतमबुध्द पित्याला भेण्यासाठी कपिलवस्तूत येतो.भेटीनंतर तो त्याची आई, पत्नी आणि
लहान मुलगा राहुल यांना बुध्द धर्माची दीक्षा देतोच पण शाक्यांचा सेनापती विक्रम(सिंह) यालाही बुध्द धर्माचा
स्वीकार करण्याचा आग्रह करतो. दुःख नाशासाठी बुध्दाने सांगितलेला मार्ग पटत नसतानाही आपल्या नका्रामुळे
त्याचा नवीन धर्म स्थापनेचा प्रयोग फसू नये म्हणून विक्रम संन्यास घेतो. त्यावेळी त्याचा मुलगा वल्लभ (सिंह) केवळ दीड वर्षचा असतो.
यानंतर चाळीस वर्षांचा काळ जातो. वल्लभाची शाक्यांचा सेनापती म्हणून नेमणूद झालेली असते.त्याने कोलीय
वशाच्या सुलोचना नामक स्रीशी विवाह केलेला असतो.त्यांच्या प्रीतिविवाहास एक वर्ष झाले आहे आणि सुलोचना
तो सण साजरा करण्यासाठी वल्लभाची वाट पहात असते. वल्लभ येतो,त्यांचे प्रेमालाप चालू असतात. कामदेवाच्या पूजेसाठी सुलोचना माला गुंफत असते. सोंगट्यांचा पटही तिने मांडून ठेवलेला असतो आणि
त्याचवेळी दरबारातून त्याला तातडीचे बोलावणे येते कारण शाक्य राज्यावर कोसलाचा राजा विद्युत्गर्भ याने
हल्ला केलेला असतो. क्षणाचाही विलंब न करता वल्लभ दरबारात जातो आणि सुलोचनेचा निरोप न घेताच
युद्धावर निघून जातो.युद्धात तो शत्रूचा बंदिवान होतो. ही बातमी सुलोचनेस मिळते (अंक ३ प्रवेश २रा) ती तिच्या
सखीस,नलिनीस म्हणते:की मीही आता वीरवेष धारण करून शत्रूवर हल्ला करणार. या तिच्या निश्चयानंतर
हे पद तिच्या तोंडी आहे.
आर्ति म्हणजे ओढ. अनंत काळ आणि अनेक जन्म मी माझ्या प्रियकराची-वल्लभाची वाट पाहिली तेंव्हा माझी
सुखसाधना सिध्दीस गेली प्रियकराशी मीलन झाले.पण हे मीलनही क्षणाचेच ठरले! मी उठून त्याला आलिंगन
देणार होते पण क्षण तो क्षणात गेला सखि हातचा सुटोनी.
य़ा पुढच्या नाटकाच्या कथानकाची ह्या पदाचा अर्थ समजण्यासाठी आवश्यकता नसल्याने येथेच थांवतो.

From ..web