कलंदर केसवा- संत नामदेव

आउ कलंदर केसवा करी अबदाली भेसवा

जिनि अकास कुलह सर कीनी कउसै सपत पयाला
चमर पोस का मंदरु तेरा इह बिधि बने गुपाला

छपन कोटि का पेहनू तेरा सोलह सहस इजारा
भार अठारह मुदगरू तेरा सहनक सभ संसारा


देहि महजिदी मनु मौलाना सहज निवाज गुजारै
बीबी कौला सउ काइनु तेरा निरंकार अकारै

भगती करत मेरे ताल छिनाए किह पहि करउ पुकारै
नामे का सुआमी अंतरजामी फिरे सगल बेदेसवा

 MY TRANSLATION

 ये कलंदरा  (स्वतामध्ये आनंदाने रमणाऱ्या ) मनाची उत्कट अवस्था गाठलेल्या (परमेश्वरा )

सुफी संतांसारखा वेश करून ये !( त्या रुपात समोर ये )!

अंतरीक्ष तुझ्या डोक्यावरची टोपी आहे; सात विश्व तझ्या पायातील वाहणा आहेत

चामड्याने बनविलेले शरीर हे तुझे मंदिर आहे त्यातच देवाकडून विधिलिखित लिहिले जात असते

छप्पन कोटी (देवांचे ) तुझे उपरणे  आहे ; सोळा हजार (गोपींची ) विजार आहे

अठरा विश्वे हि तुझी काठी आहे ; सगळा संसार हीच तुझी थाळी आहे !

देह हि मशीद आहे ; मन हा मौलवी आहे ; तो सहजपणे राहतो आहे

तुझे मायेबरोबर लग्न झाले आहे; निराकार असून तुला आकार आहे !

भक्ती करत असताना माझ्या झांजा झिजून गेल्या तक्रार कोणाकडे करू ?

हे नामदेवाच्या स्वामी ; हे अंतर्ज्ञानी ; सगळीकडेच तुझा विहार होत असतो !

 FROM WEB:

कुमार गंधर्वांचं 'कलंदर केसवा' हे निर्गुणी भजन ऐकल्यापासून त्याच्या शब्दांबद्दल कुतूहल होतं . निर्गुण भजनामध्ये (किंवा भक्तीमध्ये) कुठल्याही विशिष्ट देवाची प्रार्थना नसते. आत्म्याचे गुण वर्णन करणारी, सृष्टीची आणि मानवाची उत्पत्ती याचा शोध घेणारी, एखाद्या विशिष्ट देवापेक्षा अविनाशी तत्वावर श्रद्धा असणारी निर्गुण भक्ती ही भक्ती शाखा आहे. कुमार गंधर्वांनी बरीच निर्गुणी भजनं गायली आहेत. शून्य गढ शहर, सुनता है गुरु ग्यानी, हिरना समझ बुझ इत्यादी भजनं जशी ऐकत गेलो तसे त्यातले शब्द समजत गेले, पूर्ण संदर्भ जरी लागले नसले तरी या भजनांचे अर्थ लागले.

कुमारांनी गायलेली निर्गुणी भजनं बहुतेक करून कबीराची किंवा नाथ संप्रदायातली आहेत. कलंदर केसवा या भजनाचे शब्द ऐकून हे भजन कबीराचं असावं असं उगीच वाटून गेलं. शेवटच्या दोह्यात/कडव्यात नाममुद्रा नाही असं मला वाटलं. त्यामुळे हे कबीराचं भजन असावं असं वाटून अर्थ लावायचा प्रयत्न केला. सुरुवातीची ओळ "कलंदर केसवा करी अब्दाली भेसवा" यावरून मी अर्थ लावला - "हे केशवा, तू अब्दालीचा वेश करून ये". पण पुढच्या ओळीचा या ओळीशी संबंध लागेना. आणि अजून एक पंचाईत -अब्दाली कोण? मला माहित असलेला अब्दाली एकच - अहमदशाह अब्दाली. असं काही झालं असावं का की अब्दालीचं आक्रमण झालं आणि त्यापासून वाचवा म्हणून कबीरांनी केशवाचा धावा केला? पण wikipedia वर कबिरांचा कालावधी १४४०-१५१८ असा आहे आणि अहमद शाह अब्दालीचा कालावधी खूप अलीकडचा - १७२२-१७३३. म्हणजे हे ही समीकरण जुळेना. गुगल वर पहिल्या दोन ओळी इंग्लिश किंवा देवनागरी मध्ये टाईप करून बघितल्या पण काहीही कामाचे संदर्भ मिळाले नाही.

खूप दिवस हा असा non-aggressive शोध चालू असताना एक दिवस मधल्या दोन ओळी देवनागरी मध्ये शोधल्या आणि wow! वाटावं अशी एक लिंक मिळाली. त्या लिंकमधून बहुतेक गोष्टी स्पष्ट झाल्या.

हे भजन नामदेवांनी लिहिलेलं आहे आणि हे गुरु ग्रंथसाहिब (शिखांचा धर्मग्रंथ) मध्ये आहे. नामदेवांनी पंजाबी भाषेत काही रचना केलेली आहे आणि त्यांचा गुरु ग्रंथसाहिब मध्ये समावेश आहे ही माहिती आधी होती पण याशिवाय इतर काहीही यासंदर्भात वाचण्यात आलं नव्हतं. शेवटची "नामे का स्वामी अंतर्यामी" ही नाममुद्रा हे पद/भजन नामदेवांचं भजन आहे एवढा अंदाज यायला पुरेशी होती पण शेवटच्या ओळीपर्यंत उच्चार व्यवस्थित ऐकून समजावून घ्यावेत हा patience कुमारांचं भजन ऐकताना राहिला नव्हता. नामदेवांना कुठला अब्दाली अपेक्षीत होता याचा उत्तर आणखी थोडं गुगल करून मिळालं. नामदेवांना अभिप्रेत असलेला अब्दाली किंवा अब्दाल हे सुफी संप्रदायातील संत आहेत.

नामदेव केशवाला सुफी संताचा वेश घेऊन या अशी प्रार्थना करत आहेत आणि बाकीच्या कडव्यांमध्ये त्या वेषाचे वर्णन आहे. आधी म्हटल्याप्रमाणे हे विश्व एका निराकार अविनाशी निर्गुणी तत्वावर आधारित आहे आणि हे तत्व आपल्यापुढे सगुण होताना हे निराकार गुण (आकाश, पृथ्वी) घेऊन मानवी रुपात येतं अशी धारणा आहे.

वर दिलेल्या लिंक वरचा इंग्लिश मधला अनुवाद वाचला आणि शब्दांबद्दल बऱ्यापैकी स्पष्टता आली पण संदर्भ मात्र लागले नाहीत म्हणून काही गोष्टींवर गुगल केलं तर अबदाल बद्दल खालील माहिती मिळाली.
१. सुफी लोकांचा विश्वास आहे की अल्लाने अब्दाल, अक़्ताब, आणि अवलिया अशा प्रकारच्या संताना हे जग चालवायचा अधिकार दिला आहे.
२. या जगात सात अबदाल आहेत जे पृथ्वीच्या सात खंडावर राज्य करतात (कउसै सपत पयाला या ओळीचा अर्थ सात जग तुझ्या चपला आहेत असा लिहिलं आहे. ते सात जग म्हणजेच सात खंड असावेत)
३. कुलह (जिनि अकास कुलह सर कीनी ) म्हणजे एक प्रकारची टोपी. kulah असं गुगल केलंत तर त्या टोपीचं चित्र पण दिसेल.

http://amritvarshini.blogspot.in/2010/08/blog-post.html

  FROM WEB:

आउ कलंदर केसवा ॥
Ā▫o kalanḏar kesvā.
Come, O Lord of beautiful hair,

करि अबदाली भेसवा ॥ रहाउ ॥
Kar abḏālī bẖesvā. Rahā▫o.
wearing the robes of a Sufi Saint. ||Pause||

ਜਿਨਿ ਆਕਾਸ ਕੁਲਹ ਸਿਰਿ ਕੀਨੀ ਕਉਸੈ ਸਪਤ ਪਯਾਲਾ ॥
जिनि आकास कुलह सिरि कीनी कउसै सपत पयाला ॥
Jin ākās kulah sir kīnī ka▫usai sapaṯ pa▫yālā.
Your cap is the realm of the Akaashic ethers; the seven nether worlds are Your sandals.

ਚਮਰ ਪੋਸ ਕਾ ਮੰਦਰੁ ਤੇਰਾ ਇਹ ਬਿਧਿ ਬਨੇ ਗੁਪਾਲਾ ॥੧॥
चमर पोस का मंदरु तेरा इह बिधि बने गुपाला ॥१॥
Cẖamar pos kā manḏar ṯerā ih biḏẖ bane gupālā. ||1||
The body covered with skin is Your temple; You are so beautiful, O Lord of the World. ||1||

ਛਪਨ ਕੋਟਿ ਕਾ ਪੇਹਨੁ ਤੇਰਾ ਸੋਲਹ ਸਹਸ ਇਜਾਰਾ ॥
छपन कोटि का पेहनु तेरा सोलह सहस इजारा ॥
Cẖẖapan kot kā pehan ṯerā solah sahas ijārā.
The fifty-six million clouds are Your gowns, the 16,000 milkmaids are your skirts.

ਭਾਰ ਅਠਾਰਹ ਮੁਦਗਰੁ ਤੇਰਾ ਸਹਨਕ ਸਭ ਸੰਸਾਰਾ ॥੨॥
भार अठारह मुदगरु तेरा सहनक सभ संसारा ॥२॥
Bẖār aṯẖārah muḏgar ṯerā sahnak sabẖ sansārā. ||2||
The eighteen loads of vegetation is Your stick, and all the world is Your plate. ||2||

ਦੇਹੀ ਮਹਜਿਦਿ ਮਨੁ ਮਉਲਾਨਾ ਸਹਜ ਨਿਵਾਜ ਗੁਜਾਰੈ ॥
देही महजिदि मनु मउलाना सहज निवाज गुजारै ॥
Ḏehī mėhjiḏ man ma▫ulānā sahj nivāj gujārai.
The human body is the mosque, and the mind is the priest, who peacefully leads the prayer.

ਬੀਬੀ ਕਉਲਾ ਸਉ ਕਾਇਨੁ ਤੇਰਾ ਨਿਰੰਕਾਰ ਆਕਾਰੈ ॥੩॥
बीबी कउला सउ काइनु तेरा निरंकार आकारै ॥३॥
Bībī ka▫ulā sa▫o kā▫in ṯerā nirankār ākārai. ||3||
You are married to Maya, O Formless Lord, and so You have taken form. ||3||

ਭਗਤਿ ਕਰਤ ਮੇਰੇ ਤਾਲ ਛਿਨਾਏ ਕਿਹ ਪਹਿ ਕਰਉ ਪੁਕਾਰਾ ॥
भगति करत मेरे ताल छिनाए किह पहि करउ पुकारा ॥
Bẖagaṯ karaṯ mere ṯāl cẖẖinā▫e kih pėh kara▫o pukārā.
Performing devotional worship services to You, my cymbals were taken away; unto whom should I complain?

ਨਾਮੇ ਕਾ ਸੁਆਮੀ ਅੰਤਰਜਾਮੀ ਫਿਰੇ ਸਗਲ ਬੇਦੇਸਵਾ ॥੪॥੧॥
नामे का सुआमी अंतरजामी फिरे सगल बेदेसवा ॥४॥१॥
Nāme kā su▫āmī anṯarjāmī fire sagal beḏesvā. ||4||1||
Naam Dayv's Lord and Master, the Inner-knower, the Searcher of hearts, wanders everywhere; He has no specific home. ||4||1||

http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=KeertanPage&K=1167&L=16&id=50269