*आज २६ सप्टेंबर*
*आज सदाबहार, चिरतरुण, चॉकलेट हिरो असे ज्यांचे वर्णन केले जायचे ते ज्येष्ठ सिनेअभिनेते देव आनंद यांचा जन्मदिन.*
जन्म.२६ सप्टेंबर १९२३
देव आनंद यांचे मूळ नाव देवदत्त पिशोरीमल आनंद असे होते. बालपणापासूनच त्यांना अभिनयाची आवड होती. लाहोरच्या प्रसिद्ध सरकारी कॉलेजमध्ये १९४२ मध्ये इंग्रजी साहित्यात ग्रॅज्युएशन केले. याच कॉलेजमध्ये त्यांची ओळख बलराज साहनी, बी. आर. चोपडा, आणि खुशवंत सिंह या भविष्यात खूप मोठ्या झालेल्या व्यक्तींशी झाली.शिक्षण पूर्ण झाल्यावर त्यांनी लष्कराच्या सेन्सॉर ऑफिसमध्ये कारकून पदावर नोकरी सुरू केली. सैनिक आणि त्यांचे नातलग यांच्यातील पत्रव्यवहार तपासणे आणि पत्र योग्य पत्त्यावर लवकर पोहोचवण्याची व्यवस्था करणे हे त्यांचे काम होते. अल्पावधीतच नोकरी सोडून त्यांनी चित्रपट क्षेत्रात प्रवेश केला. प्रभात कंपनीच्या हम एक है मधून चित्रपट सृष्टीतली कारकिर्द सुरू करणा-या देव आनंद यांना आधी मोठे अपयश पचवावे लागले. हम एक है आपटला. पुढे देव आनंद यांच्याच नवकेतन कंपनीचा अफसर हा चित्रपट देखील पडला. पण या अपयशाने न डगमगता चित्रपट सृष्टीत पाय रोवून उभ्या राहिलेल्या देव आनंद यांचा बाजी हा सिनेमा प्रचंड लोकप्रिय झाला. त्यानंतर उत्तरोत्तर देव आनंद यांनी अनेक छान चित्रपट दिले. हम एक है, अफसर, बाजी, मुनीम जी, दुश्मन, कालाबाजार, सी. आय. डी., पेइंग गेस्ट, गॅम्बलर, तेरे घर के सामने, काला पानी, जाल, गाइड, तेरे मेरे सपने, छुपा रुस्तम, हरे रामा हरे कृष्णा, हिरा पन्ना, देश परदेस, लूटमार, स्वामी दादा, सच्चे का बोलबाला, अव्वल नंबर, हम दोनो आणि ज्वेल थीफ हे देव आनंद यांचे निवडक चित्रपट कायमच चर्चेचा विषय राहिले. देव आनंद यांची हम एक है चित्रपटाचे काम सुरू असतानाच गुरुदत्त यांच्याशी एक कॅमेरामन म्हणून ओळख झाली होती. पुढे ज्येष्ठ बंधू चेतन आनंद यांनी दिग्दर्शित केलेला अफसर चित्रपट पडल्यावर देव आनंद यांनी गुरुदत्त यांनाच दिग्दर्शकाच्या भूमिकेत आणले. नवकेतन कंपनीसाठी गुरुदत्त यांनी बाजी चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले. हा सिनेमा हिट झाला. त्यानंतर गुरुदत्त यांनीच देव आनंदसाठी जाल चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले. जाल चित्रपटानंतर मात्र गुरुदत्त यांनी फक्त स्वतःच्या कंपनीसाठी काम करण्याचा निर्णय घेतला आणि देव आनंद यांच्या नवकेतन कंपनीच्या चित्रपटांच्या दिग्दर्शनाची जबाबदारी विजय आनंद यांच्याकडे आली. देव आनंद यांचे धाकटे बंधू विजय आनंद यांनी काला बाजार, तेरे घर के सामने, छुपा रुस्तम या चित्रपटांचे दिग्दर्शन केले. याच काळात देव आनंद आणि सुरय्या विवाहाची चर्चा सुरू झाली. चित्रपट सृष्टीत वावरणा-या देव आनंद यांनी अभिनय आणि चित्रपट निर्मिती सोबतच पटकथा लेखन करण्याचाही प्रयोग केला. आंधिया, हरे रामा हरे कृष्णा , हम नौजवान, अव्वल नंबर, प्यार का तराना, गँगस्टर, मै सोलह बरस का, सेन्सॉर या चित्रपटांसाठी देव आनंद यांनीच पटकथालेखन केले. हिरा पन्ना, देश परदेस, लूटमार, स्वामी दादा, सच्चे का बोलबाला, अव्वल नंबर अशा निवडक चित्रपटांचे दिग्दर्शनही केले. अफसरच्या निमित्ताने देव आनंद-सुरय्या जोडी पहिल्यांदा पडद्यावर एकत्र दिसली होती. तेव्हापासूनच देव आनंद सुरय्याच्या प्रेमात होते. पुढे एका शूटिंगच्या वेळी नाव उलटली त्यावेळी देव आनंद यांनी बुडणा-या सुरय्या यांना वाचवले होते. त्यामुळे आता लवकरच विवाह सोहळा होणार असे वाटत होते. पण सुरय्या आजीने तीव्र विरोध केल्यामुळे हे लग्न झाले नाही. अखेर देव आनंद १९५४ मध्ये चित्रपट अभिनेत्री कल्पना कार्तिक हिच्याशी विवाहबद्ध झाले. देव आनंद यांनी अनेक नव्या अभिनेत्रींना चित्रपटसृष्टीत आणले. हरे रामा हरे कृष्णा मधून झीनत अमान चित्रपटसृष्टीत आली. टीना मुनीम, नताशा सिन्हा, एकता यांना देखील देव आनंद यांनी चित्रपटसृष्टीचे द्वार खुले करुन दिले.
संगीतप्रधान हिंदी चित्रपटांतून रंगवलेल्या त्यांच्या अनेक भूमिका लोकप्रिय ठरल्या. केसांचा महिरपी तुरा, गुलछबू आणि देखणी चेहरेपट्टी यांमुळे उठून दिसणार्या् त्यांच्या फॅशनदार व्यक्तिमत्त्वाने चित्रपटरसिकांच्या हृदयात स्थान मिळवले. त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वामुळे हॉलिवूड चित्रपटसृष्टीतील ग्रेगरी पेक या अभिनेत्याशी तुलना केली जाई. गीता बाली, वहिदा रेहमान, मधुबाला अशा अनेक नामवंत अभिनेत्रींसोबत त्यांनी अनेक चित्रपट केले. देव आनंद यांची अनेक गाणी गाजली. तू कहा ये बता, देखे रूठा ना करो, दिल का भवर करे पुकार, गाता रहे मेरा दिल, मै जिंदगी का साथ निभा था चला गया, दिन ढल जाये, छोड दा ऑँचल अशी अनेक गाणी प्रचंड गाजली. देव आनंद यांना काला पाला सिनेमासाठी बेस्ट अॅक्टर फिल्मफेअर पुरस्कार १९५० व गाइड सिनेमासाठी बेस्ट अॅक्टर, फिल्मफेअर पुरस्कार १९६५ साली मिळाला. मा.देव आनंद यांना यांना दादासाहेब फाळके पुरस्कार व पद्मभूषण पुरस्काराने गौरवण्यात आले होते. देव आनंद यांचे ३ डिसेंबर २०११ रोजी निधन झाले. देव आनंद यांना आदरांजली
*सं|जी|व वे|ल|ण|क|र पुणे.*
९४२२३०१७३३
संदर्भ.इंटरनेट
ही व इतर पोस्ट माझ्या फेसबुक पेजवर पाहू शकता.
_________---___________
*असा होता देव आनंद - शिरीष कणेकर*
देव आनंदपेक्षा खूपच चांगले असलेले अभिनेते त्याही काळी होते व आजही
आहेत, पण इतका वक्तशीर, साधा, प्रामाणिक, जमिनीवर पाय असलेला व माणूसपण
जपणारा एवढा मोठा स्टार आपण पाहिलेला नाही. आयुष्यभर तो छोट्या फियाट
गाडीतून आणि तेही ड्रायव्हरच्या शेजारी बसून फिरला. घरचा टेलिफोन नंबर तो
बिनदिक्कत डिरेक्टरीत छापत होता व तो फिरवला की, तो चिरपरिचित आवाज ऐकू
यायचा ‘देव हिअर.’ सेक्रेटरी नावाची गोष्ट त्याच्या जीवनात नव्हती.
भक्तांना लांब ठेवणारा व दूर लोटणारा हा देव नव्हता. देव आनंदला गाठणं
इतकं सोपं असेल हे त्याच्या असंख्य चाहत्यांना कधी कळलंच नाही. देव
आनंदपर्यंत पोहोचणं अशक्यप्राय असणार अशा समजुतीतच ते राहिले.
असा होता देव आनंद!
‘देस परदेस’च्या ‘प्रेस शो’नंतर ताजमहाल हॉटेलात झालेल्या पार्टीत मी देव
आनंदला प्रथम भेटलो. मी आपणहून त्याच्या जवळ जायला धजावलो नाही. त्याच्या
देखणेपणाच्या सौम्य आगीत मी होरपळून जाईन अशी मला भीती वाटली. मी बुजुर्ग
पत्रकार राम औरंगाबादकर याला माझी देव आनंदशी ओळख करून द्यायला सांगितली.
औरंगाबादकर एक वल्ली होती. त्याच्या गळ्यातल्या बॅगेत त्याने एक हात
मधुबालाच्या व एक मीनाकुमारीच्या गळ्यात घातलेला फोटो कायम असायचा.
अधूनमधून तो फोटो काढून दाखवायचा व आमच्या डोळ्यांतील असूया पाहून आनंद
घ्यायचा.
‘‘अरे, देवला ओळखत नाहीस तू?’’ त्याने त्याच्या चिरकणार्या आवाजात विचारले.
‘‘मी ओळखतो हो त्याला.’’ मी वरमून म्हणालो, ‘‘तो मला ओळखत नाही.’’
‘‘अरे!’’ राम औरंगाबादकरला नक्की कशाचं आश्चर्य वाटत होतं कळत नाही.
त्यानंतर त्याने जे केलं ते तोच करू जाणे. ‘देव कम हिअर’ तो ओरडला.
माझ्या छातीत धस्स झालं. मी वॉचमनलाही असं बोलावू शकलो नसतो. अर्थात पं.
नेहरू देशाचे पंतप्रधान असताना ब्रॅबॉर्न स्टेडियमवरील कार्यक्रमात
त्यांना राम औरंगाबादकरने ‘नेहरू’ अशी हाक मारली होती. मग तिथे देव
आनंदचा काय पाड!
देव आनंद त्याच्या दुडक्या चालीने आज्ञाधारकपणे आला. मला काय बोलावं ते
सुचेना. स्वाक्षरी तर घ्यायचीच होती, पण माझ्याकडे कागदाचा कपटाही
नव्हता. देव आनंदला तिष्ठत ठेवून कागद शोधायला जाणं शक्य नव्हतं. माझ्या
बॅगेत राज कपूर व मधुबालाचे फोटो होते. त्यातला मधुबालाचा आकाशाच्या
पार्श्वभूमीवर ओढणी फडकवत हसणारा फोटो काढीत मी देवला आशाळभूतपणे
विचारले, ‘‘यावर स्वाक्षरी करणार?’’
त्याने फोटोकडे पाहिले व तो उत्स्फूर्तपणे म्हणाला, ‘‘क्या बात कर रहे हो
यार! एखाद फोटो और होगा तो मुझे दे दो.’’
झटक्यात पेन सरसावून त्याने मधुबालाच्या फोटोवर स्वाक्षरी केली व वर
लिहिले ‘मे हर सोल रेस्ट इन पीस.’
असा होता देव आनंद!
मी सकाळी नऊ वाजताची त्याची ‘अपॉइंटमेंट’ घेतली होती. तो वेळेच्या बाबतीत
किती काटेकोर आहे हे माहीत असल्यामुळे मी पावणेनऊ वाजता आनंद रेकॉर्डिंग
सेंटरला पोहोचलो. मी तळमजल्यावरच्या ‘फॉयर’मध्ये त्याची वाट बघत बसलो.
त्याचा कोणीतरी माणूस मला शोधत व माझं नाव पुकारत आला. त्याने देव आनंदचा
निरोप आणला होता, - ‘‘देवसाहेबांनी सांगितलंय की, त्यांना थोडा उशीर
होईल. तुम्ही थांबा.’’
त्या माणसापाठोपाठ पाचच मिनिटांनी देव आनंद आला. तो तोंडानं ‘सॉरी -
सॉरी’ म्हणत होता. कशाबद्दल? पाच मिनिटे उशीर झाल्याबद्दल? तेही आधी
माणूस पाठवून सांगितल्यावर?
या भरतभूमीत एक सुपरस्टार पाच मिनिटे उशिरा येण्याला उशीर म्हणतो हे
गोविंदा प्रभृतींना सांगा. त्यांची हसून हसून मुरकुंडी वळेल.
असा होता देव आनंद!
‘‘अपयशानंतर नैराश्य येत नाही का?’’ एका भेटीत मी देव आनंदला विचारलं होतं.
‘‘येतं तर!’’ देव म्हणाला, ‘‘शेवटी मीदेखील माणूसच आहे. अपयशानंतर जरूर
खचून जायला होतं, पण अल्पकाळ. मग नवीन कलाकृती तयार करण्याच्या कल्पनेनं
नखशिखांत थरारून जातो. कुस्तीत खाली पडलेला पहेलवान जसा त्वेषाने
तिरीमिरीत उठून प्रतिस्पर्ध्याला भिडतो तसं माझं वागणं असतं. यश आणि अपयश
या एकाच नाण्याच्या दोन बाजू आहेत. मी यशानं कधी उन्मत्त झालो नाही आणि
अपयशाने खचून जाऊन बाटलीत दु:ख बुडवत बसलो नाही. गुरुदत्त माझा दोस्त
होता. मोठा कलावंत. पण त्याचं काळीज सशाचं होतं. तो अपयश पचवू शकला नाही.
या इंडस्ट्रीत तुम्हाला खूप खोटी माणसं सापडतील. ती नेहमी इंडस्ट्रीच्या
नावानं शंख करीत असतात. छाती पिटून गळे काढीत असतात. बेटे लोटे घेऊन या
मुंबईत, या फिल्म इंडस्ट्रीत आले. इथे गडगंज कमावलं व जिनं एवढं भरभरून
दिलं त्या इंडस्ट्रीच्या नावानं ठणाणा करतात. चित्रपट काढणं हा एक
रोमांचकारी खेळ आहे. हरण्याची ज्यांना भीती वाटत असेल त्यांनी
खेळण्याच्या फंदात पडू नये. कुठेतरी दहा ते पाच नोकरी करून एक तारखेला
निमूटपणे पगार घ्यावा. मी खूप पैसा घालवला, पण मी काही गमावलं असं मला
वाटत नाही. पैसा - पैसा काय चीज आहे? मी मुंबईत आलो तेव्हा माझ्या खिशात
अवघे तीस रुपये होते. आज माझी एवढी करीअर झाली. एवढ्या चित्रपटांत मी काम
केलं. एवढे चित्रपट निर्माण केले. एवढी माणसं जोडली. लाखो चाहते मला
मिळाले. मी गमावलं काय? काहीच नाही. आज माझ्याकडे स्वत:चा बंगला आहे,
स्वत:ची गाडी आहे, स्वत:चं ऑफिस आहे, स्वत:चा स्टाफ आहे. तीस रुपड्या
घेऊन मुंबईत आलेल्या एका फाटक्या माणसाला आणखी काय हवं...’
असा होता देव आनंद!
दिलीपकुमार, राज कपूर व देव आनंद हे समकालीन सुपरस्टार होते, पण सैगलची
नायिका खुर्शीद हिच्याबेराबर काम करणारा (चित्रपट ‘आगे बढो’) हा देव आनंद
एकटाच. टीना मुनीमपर्यंत नायिकांचा तो नायक झाला.
‘रसरंग’ने एकदा देव आनंद विशेषांक काढला. एका मराठी चित्रपट
नियतकालिकाच्या या कृतीची देव आनंदने पत्र लिहून आवर्जून दखल घेतली. हा
विशेषांक पुन्हा छापावा लागला.
असा होता देव आनंद!
राज कपूरविषयी चांगलं बोलणारी किंवा नुसतं खुलून बोलणारी नायिका सापडणं
अवघड होतं. नर्गिसला तर त्याने चित्रपटांमागून चित्रपटात फुकट राबवून
घेतले. देव आनंदचे मात्र त्याच्या सर्व नायिकांशी जिव्हाळ्याचे संबंध
होते. त्या त्याच्याविषयी उमाळ्याने व भरभरून बोलतात. चित्रपटाची कथा
किंवा पटकथा न ऐकता देवच्या एका फोनवर जाणारी हेमा मालिनी होती.
‘‘तुझे तुझ्या सगळ्या नायिकांबरोबर इतके सलोख्याचे संबंध कसे?’’ मी
त्याला एकदा विचारले.
‘‘का नसावेत?’’ देव उसळून म्हणाला, ‘‘मी त्यांना फसवत नाही. त्यांचा
गैरफायदा घेत नाही, त्यांना सन्मानाने वागवतो, चित्रपट संपल्यावरही
त्यांच्या संपर्कात असतो. साहजिकच आमचे उत्तम संबंध आहेत.’’
असा होता देव आनंद!
एकदा मी त्याला त्याच्या तंदुरुस्तीचं रहस्य विचारलं. ‘‘रहस्य काही
नाही,’’ तो नेहमीच्या प्रसन्नपणे म्हणाला, ‘‘मी अतिरेकी वागत नाही.
प्यायलो तरी उगीच उष्टावल्यासारखा पितो. पार्ट्यांना सहसा जात नाही. खा
खा खात नाही. सकाळी ब्रेकफास्ट घेतल्यावर जेवण हवंच असा माझा आग्रह नसतो.
एखादं सफरचंद किंवा केकचा तुकडा यावर माझं भागतं. आमच्याकडे काही
मंडळींना चिकन लागतं. तेही ठराविक हॉटेलातलं. माझे असले काही चोचले
नसतात. तसा मी साधा माणूस आहे. माझ्या छोट्या फियाटमधून मी फिरतो.
मोटारीच्या आकारावर कलावंताचं मोठेपण ठरतं असं मी मानत नाही. माझ्या गरजा
फार कमी आहेत. मला काहीही चालतं. कुठंही बैठक मारून बसायची आणि आडवं
व्हायची माझी तयारी असते. नो हँग अप्स, यू सी!’’
‘‘थोडक्यात, चॉंदनी मिली तो हम चॉंदनी मे सो लिये’’ असंच ना?’’ त्याच्याच
तोंडच्या गाण्याची एक ओळ मी बोललो.
‘‘अगदी!’’ देव खुषीत म्हणाला, ‘‘लेकिन चॉंदनी नही मिली तो भी निंदिया
रानी हमसे दूर नही भागती जनाब! ‘दर्द भी हमें कबूल, चैन भी हमें कबूल.
हमने हर तरह के फूल हारमें पिरो लिये’’.
असा होता देव आनंद!
सकाळी फोन वाजला. माझ्या शाळकरी मुलाने घेतला.
‘‘पपा, तो म्हणतोय की तो देव आनंद बोलतोय.’’ तो भेदरलेल्या चेहर्याने म्हणाला.
तो देव आनंदच होता.
‘‘आपलं दुपारी अडीच वाजता भेटायचं ठरलं होतं. झालंय काय, माझे काही
दिल्लीचे वितरक आलेत. ते आजच्या आज परत जाणार आहेत. आपली भेट आपण अर्धा
तास पुढे ढकलली तर चालेल का? अडीचऐवजी तीन. नसेल जमत तर राहू दे. मी
त्यांना नंतर बोलवीन.’’
असा होता देव आनंद!
एका भेटीत तो मला म्हणाला, ‘‘कुठे आहेस तू? पत्ता काय तुझा? परवाच मी
तुझी ज्योती व्यंकटेशकडे आठवण काढली होती. कसे चाललेत तुझे एकपात्री
कार्यक्रम?’’
माझ्या गळ्यात आवंढा आला. मी कोण? त्याने कशासाठी माझी आठवण काढायला हवी?
कशासाठी माझ्या कार्यक्रमांची आठवण ठेवून चौकशी करायला हवी?...
असा होता देव आनंद
असा देव आनंद गेला!
शिरीष कणेकर
______________
.#cinemagully
देवानंद -आनंद घराण्यातला देव ..सिनेमातला.. देव पुरुष..
गम और खुशी न महसूस हो जहां...मै दिल को ऊस मुकाम पे लाता चला गया.. वाह आणि आह... किती उच्चं पातळी वरचे शब्द आणि गाणे .. गीतकाराला सौ सलाम.. आणि हे एवढ्या बेफिकिरीने गाणारा देव ..खरेच इतक्या उच्चं पातळी वर पोहोचला होता काय?? उत्तर आहे. हो आणि नाही..फिल्मी कारकीर्द जीवनात म्हणाल तर होय तो या पातळी वर होता..
देवला माझ्या एका गुजराथी पत्रकाराने पत्रात लिहिले होते. देवानंदजी.. तुम्ही म्हणता मी नेहमी वर्तमानात जगतो.. जो बित गया सो बित गया असे मै भुलता चला गया ..मै पिछे मूड के नही देखता..बस आगे आगे चला जाता हुं......
ठीक आहे .. पण एक संवेदन शील कलाकार म्हणून आपल्या जीवनातले गोड...कटू.. आनंदचे प्रसंग सफलतेचे घटना प्रसंगाची आठवण करणार नाही का?क्या अप अपने को जलकमल कि तरह स्थितप्रद्न्य समजोगे.... आपना बीता हुवा समय को भी याद न करोगे ?
पण तो देवानंद होता ..त्याने अखेर पर्यंत हा जो बित गया उसको भुलाता चला गया .. बाणा जपला होता. देव कधी हि जुन्या आठवणीत रमला नाही कि त्याची खंत व्यक्त केलेली समरणात नाही .बस .. जिंदगी का साथ निभावत तो पडद्या वरून आणि आपल्यातून हि निघून गेला होता .
आज त्या देवानंद च्या काही खास खासियत ( वैशिष्ट्ये )आणि आठवणी.. .
देव ला काळा सूट शर्ट घालण्यास फिल्मी बंदी होती.. कारण त्यात तो इतका देखणा दिसायचा कि तरुण मुली त्याला त्यात पाहून इमारत वरून उडी मारायचा प्रयत्न करीत असायच्या..( टेक्सी ड्रॉयव्हर चित्रपटात तो काळ्या सूट मध्ये दिसला आहे ) देवानंदला चित्रपटात बहुतेक सर्व गायकांनी आपला आवाज दिला आहे . जी एम दुराणी हेमंत कुमार पासून ते मण्णाडे..रफी सुबीरसेन पर्यंत .( ज्वेल थीफ मध्ये भूपेंद्र यांनी तर रूप कि राणी चोरो का राजा.. मध्ये महेंद्र कपूर यांनी गाणी गायली आहेत... एक आस्चर्यची बाब सांगतो..देवचा 'मंझिल' चित्रपटात तर हेमंत कुमार मन्नाडे आणि रफी या तिघांनी गाणी गायली आहेत.असे खूप कमी वेळा घडत असते पण देव च्या बाबतींत सर्व अनाकलनीय.
देव ची स्टाईल..कपडे.. हेर स्टाईलआणि लोकप्रियता साठीच त्या काली खास दृश्य लिहिली जात असत. सी आय दि चित्रपट लंकेपहला पहला प्यार..गाणे बघा ..मुंबई मरीन लाईन्स समुद्र किनाऱ्यावर खास देवाची चाल ( चालण्याची स्टाईल ) दाखविण्या साठीच चित्रित करण्यात आले आहे.. तीन देविया तर खास देवाची तरुणी मधील क्रेझ मॅनेरिज्म स्टाइल वटविण्या साठीच बनला होता होता. देव स्त्रियांचा देव पुरुष म्हणून दाखविला आहे.. आणि हा चित्रपट सफल हि होता ..कारण दर्शक देवचा अभिनय नाही तर र्त्याची स्टाईल बघायला जात असायचे देव आनंद . इंग्रजीत याला नार्सिसिस्ट म्हणतात असा होता ( स्वतःच्या प्रेमात पडलेला माणूस)..
दुनियाभरच्या वेगवेगळ्या टोप्या,हेट घालण्याचा भलताच शौकीन होता. ( फक्त डोक्यावर मुकुट एकदाच घातला आहे..'इन्सानियत' चित्रपटात )
एक मात्र खरे आहे.गोल्डी ( विजय आनंद ) असला कि देवाचे असले सर्व नखरे स्टाईल चालायचे नाही.( विजय आनंदचे लहानपणी केस सोनेरी होते म्हणून त्याला गोल्डी म्हणत असत ) सरळ आणि अभिनय करणारा देव पाहायचा सेल तर गोल्डीच्या 'तेरे मेरे सपने ' बघा. गाईड मध्ये देवचे सर्व नखरे नव्हते कारण गोल्डी समोर होता.
गाईड.. देवआनंद चे फिल्मी पून:रुज्जीवन. देवच हा पहिला रंगीत चित्रपट.पूर्ण चित्रपटभर देवचे बहुतेक शर्ट भडक रंगाचे आहेत. पण तमाम शर्टाची फिटिंग आणि शिलाई आवर्जून दृश्य फ्रीज करून बघावे अशी आहे.सगळेच शर्ट देवला खूप शोभून दिसले आहेत.देवाच्या प्रत्येक चित्रपटात नायिकेला बाहुपाशात घेतानाच दृश्य पाठीमागून आपले खांदे दिसतील असे घेण्याचा त्याचा आग्रह असायचा. आणि देवानंद चे खांदे होते ही सुंदर. कुठले कपडे आपल्याला शोभतील याचे भान त्याला होते . त्या काळी चेक्स असलेली कलर फुल पेंट घालणार एक मात्र देवच होता. शम्मीकपूर,राजकपूर सारखे त्याने आपला लोकप्रिय केश कोंबडा कधीही त्याने ढळू दिला नाही.
भडक रंगाचे शर्टाचे कॉलर उभे आणि फुल बाहीचे शर्ट ( अर्धी बाहीचे शर्ट फार कमी घातले आहेत ) त्याचा केश कोंबडा उभा करायला त्याच्या हर ड्रेसरला फार वेळ लागत असायचा खास शूटिंग मध्ये ते विस्कटले जाऊ नये म्हणून फार काळजी घेतली जात असे j जेलीने केस चिकटवून वारंवार हेर स्प्रे करावा लागत असायचा. लक्ष्यात आले असेल तर .. देवचे कपाळा वर केस पसरले आहेत असे शॉट तुम्हाला बघायला मिळणार नाही ( जॉनी मेरा नाम नंतर मात्र हेरस्टाईल बदलली होती.)
देव ने नर्गिस बरोबर काम केलेले आठवत नाही.( कुणाला आठवत असेल तर लिहा ) पत्नी मोना सिंघा( सिंह किंवा सिंग नाही) कल्पना कार्तिक यांनीही देव शिवाय इतर हिरो बरोबर काम केलेले आठवत नाही..मात्र सुनील दत्त नर्गिस बरोबर देव चे घरगुती i कसम्बन्ध होते. सुनील दत्त मित्र म्हणून मुलाचे नांव सुनील असे ठेवले होते.
असे तर देव चा पाली हिल येथील स्टुडियो आणि दिलीपकुमार यांच्या बंगल्यात अंतर करणारी मात्र एक छोटीसी अरुंद गली आहे.. पण दिलीप बरोबर हाय हलो करण्याचे साधे संबंध देवानंद चे नसायचे अलबत दिलीप ने आपल्या आत्मकथेत देवचे खूप कौतुक केले आहे.कि आमच्या खान परिवारात देव फार प्रिय होता.तो कधी घरी आला तर माझ्या सर्व बहिणी त्याला बघायला उतावळ्या होत असायच्या.वक्त वक्त कि बात है ..देव चित्रपटात आल्या पासून फक्त अशोक कुमार यांना खूप मान देता असायचा. अशोक कुमार पेक्षा जस्ट उत्तम अभिनेता तो कुणालाही मानीत नसे..स्वतालाही नाही...
-ननावरे वामनराव
_____________----________
#cinemagully
आमचा देवानंद विदेशी चित्रपटात अभिनय करून राहिला...पण. अरेरे!.. आम्ही नाही पाहिला..
देव आनंद चैत्यन्याचा रुपेरी झरा अशा वैशिष्ट्याने पडद्यावर वावरलेल्या देव आनंद. त्यांनी आपल्या अजरामर भूमिकांनी अनेक चित्रपट गाजवले. देव आनंद यांची रुपेरी वाटचाल खूपच मोठी आहे. प्रभातच्या 'हम एक है' (१९४६) पासून नवकेतनच्या ‘जाना जा दिलसे दूर’ पर्यंत (२०१० हा चित्रपट अप्रदर्शित.) देव आनंद सतत दोन पिढी च्या मनावर राज्य करीत राहिला.
अर्थात १९८० नंतरच्या देवची आणि त्याच्या दिग्दर्शकीय कारकिर्दीची दखल घेण्याचं कारण नाही.कारण तो सगळा देव नावाच्या सिनेमावेड्या माणसाचा वेडा कारभार होता.'चार्जशीट' (२०११) हा त्याचा त्यानेच दिग्दर्शित केलेला व प्रदर्शित झालेला शेवटचा चित्रपट..ह्याच देव आनंदने विदेशी हॉलिवूड च्या चित्रपटात प्रमुख नायकांची भूमिका केली होती..माहित आहे काय?
साल १९७०. नवीनच लंडन रिटर्न सिने क्षेत्रात आलेली झीनत अमानला देव ने त्याच्या नवीन एक हिप्पी संस्कृती विषय वर बेतलेला चित्रपट 'हरे राम हरे कृष्ण' साठी करारबद्ध केली होती.हा चित्रपट सुरु होण्या पूर्वीच योगायोगाने त्याच सुमारास हॉलिवूड चित्रपटाचा आकर्षक प्रस्ताव आणि प्रमुख नायक म्हणून देवला एक प्रस्ताव आला. देव आनंदने तो स्वीकारला. लगेच आपली नवीन नायिका हिला आणखी प्रसिद्धी मिळावी आणि आपला सिनेमा गाजावा.या दूरदर्शी विचाराने देव ने झीनत अमानला त्यात मुख्य नायिका म्हणून घेण्याची अट घातली आणि ती मान्यही झाली.
आणि मग..'हरे राम हरे कृष्ण '(१९७१) या चित्रपटा आधी देव आणि झीनत ही जोडी एकत्र हॉलिवूडचा प्रसिद्ध 20th Century Fox निर्मित 'ध ईवील वीथीन' (THE EVIL WITHIN ) नांव असलेल्या चित्रपटात पडद्या वर झळकले होते. 'केयू चिन्ह' नावाची' प्रसिद्ध व्हिएतनामी नायिका समोर झीनत अमान ची प्रमुख भूमिका होती.
चित्रपटाचे दिगदर्शक होते..Lamberto V. Avellana. मुळात हा एक अपराध कथा वस्तू ( Crime Thriller.माफिया ड्रग सप्लाय सम्गलर आधारित हा फिलिपाइन्स चित्रपट असला तर इंग्रजी भाषेत होता.नंतर तो फिलिपाइन्स भाषेत डब करण्यात आला होता.( “Passport To Danger” असे चित्रपटाचे एक अतिरिक्त नांवही रजिस्टर करण्यात आले होते ).
आशचर्य आणि कौतुकाची बाब म्हणजे या चित्रपटाचे चित्रीकरणा साठी देवचे आवडीचे आणि नेहमीचे सिनेमॅटोग्राफर 'फली मिस्त्री' यांची निवड झाली होती
दुर्दैवाने हॉलीवूडचा हा भारतीय- हॉलिवूड असा महत्वाचा प्रयोग यशस्वी झाला नाही.. आणि देव आनंदचे लाखो भारतीय चाहते तो चित्रपट बघण्या पासून वंचीत राहिले.चित्रपट 'फ्लॉप' झाला होता..कारणाने तो भारतात प्रदर्शित करण्यात आलाच नाही.
आणि अश्या प्रकारे भारतीय सिनेमाच्या दंतकथा समान अभिनेत्याच्या कारकीर्दला एक रुपेरी झालर किनार चकाकताना पाहायची थोडक्यात राहिली.
आजची स्पॉट लाईट = स्वतः देवने या चित्रपटाचा कधी कुठेच उल्लेख केलेला नाही..इतका तो बेकार दर्जाचा चित्रपट होता. भारतात न प्रदर्शित करण्याबाबत देव च पुढ होता.
================
आजची स्पॉट लाईट = देवआनंद चा ब्लॅक न व्हाईट शेवटचा चित्रपट 'कही और चल (१९६८)..आणि हो अमरीशपुरी यांना प्रथम ब्रेक दणारे हि आपला देवच ( प्रेम पुजारी)... देवआनंदच्या फिटनेश चे रहस्य काय ? तर आपल्या तिसऱ्या मजला वर ऑफिसात हा माणूस कधीही लिफ्ट ने जात नाही..नेहमी जिने चढून जात असायचा..असे मला त्याच्या लिफ्टमेंन मराठी दादाने सांगतले होते
-वामनराव ननावरे
_____-----______________
#Repost
देव. आनंद. कसलं भारी नाव घेऊन आला हा माणूस. आणि मेन म्हणजे त्या नावाला जागला. आनंदाचा देव. स्वामी दादा... पासून जाऊद्या 😀 हो पण लूटमार पर्यंत ठीक होता. देव साठी मी तरी बघेन. खरं म्हणजे *वॉरंट* पासून हा हिरो माहीत झाला मला नीटसा. त्याचा एक फोटो होता एका पेपरात. एक पाय मोडून, गुडघ्यावर बसून दोन्ही हात क्रॉसड. आणि दोन्ही हातात पिस्तुल. ती दिवाळी मी दोन पिस्तुलांनीच खेळली. आणि त्याचं ते गाणं *रुक जाना ओ जाना*...सॉलिड.
घरी तर त्याचे फॅन्स होतेच मग हळूहळू कळलं. बरेच फॅन्स आहेत. जिस किसी चेहरेको देखू उसपर इस देव की रहमत साफ झलक रही थी. (हे त्याच्यासारख म्हणायचं, देखू.. ला स्प्रिंग लावलेल्या बाहुलीसारखी मान हलवत) कुणी "तू कहा ये बता" म्हणत घरंगळायच, कुणी "है अपना दिलं तो आवारा" म्हणत फडफडत जायचं. गाणी तर त्याची जबरा असायची. आहेत! चिरतारुण्य भरून ठेवलेल्या कुप्या आहेत. ती गाणी त्याचीच आहेत फक्त. जशी शम्मी ची गाणी फक्त शम्मीची. "खोया खोया चांद" वर फक्त देवच हात लटकवत हिरो वाटू शकतो. प्रचंड उमद देखणेपण. आणि त्याला शोभणारी ग्रेस. म्हणजे हा आणि मधुबाला त्या "अच्छा जी मै हारी" मध्ये एकत्र आल्यानंतर तर कहरच. मग मधुबालाला इतर कुणा हिरोबरोबर पाहू नये ना देवला इतर हिरोईनबरोबर. नाही म्हणायला *बंबई का बाबू* मध्ये एक गांजाची गोळी आहे सुचित्रा सेन बरोबर याची..."दिवाना मस्ताना हुवा दिल" ❤️... बरं ती भयानक विनोदी मिशी लावून, तो "दिल आज शायर है" सुद्धा रुबाबात म्हणतो. तो कशाला ही देखणं बनवू शकतो.
काहींचा आक्षेप होता देव अभिनय करत नाही. अरे?? पण कशाला? का करावा त्याने सो कॉल्ड अभिनय. युसूफ साब होते की. नाहीतर आपला देसी चॅप्लिन राज कपूर होता. सगळंच कसं देवने करायचं? त्याने फक्त पडद्यावर मस्त वावरायचं. छान गाणी म्हणायची. थोडं दुःखी व्हावं पण गाणी तेव्हाही छानच म्हणावीत. आणि लोकांना खुश ठेवावं. सर्वे सुखिन: संतु म्हणत. खूप कठीण असतय लोकांना दुःख विसरायला लावण. आणि कुठल्याही रोल मध्ये देव शोभूनच दिसायचा. मग तो काला बाजार मधला गरीब तरुण असो वा हम दोनो मधला फौजी. मग आला गाईड. ये उन तमाम साहिबान के लिए.... जो कहते हैं देव... (मान हलवायची) एक्टिंग नहीं करता. मला वाटतं भारतातल्या मुख्यधारेतला हा मैलाचा दगड आहे. थॅन्क्स टू गोल्डी. देवच्या प्रतिमा निर्माण कार्यात या त्याच्या लक्ष्मणाचा मोलाचा वाटा आहे. पण गाईड मधला राजू ते स्वामी हा हृदयस्पर्शी प्रवास देवने लीलया पार पाडला आहे. मग मात्र देवने विजयला सोडलं आणि त्याचा downfall सुरू झाला. देवाचं मार्केटिंग पुजारीच चांगलं करू शकतो देव नाही हे कदाचित त्याला पटलं नसावं.
खैर तो पर्यंत अभिनेता, निर्माता म्हणून या माणसानं अक्षरशः खजिना ठेवलाय मागे. प्रसन्नतेचा, उत्साहाचा, चिरंतन उल्हासाचा. त्याला काळाच कसलं ही बंधन नाही.
*ले के पहला पहला प्यार* या गाण्यात तो हिरोईन च्या मागे कसा चालतो ते पहायलाच अनेकांनी *सीआयडी* पिक्चर च्या वाऱ्या केल्या होत्या म्हणे.
असं म्हणायचे की देवला काळे कपडे घालायला मज्जाव होता. पोरी बेहोश व्हायच्या म्हणे.
तरी हा नम्रपणे साक्षात हेमा मालिनीला म्हणाला
"अपनी भी सुरत बुरी तो नही हैं"
देवत्व. दुसरं काय ...
#HappyBirthdayDevAnand
#CinemaGully
_________-_____________
मी असेन अकरा,बारा वर्षाची..घरी चित्रपट बघायला बंधन नव्हत पण घरातल्या महिला मराठी चित्रपट बघायला न्यायच्या तर बाबा डायरेक्ट इंग्रजी जो दुरुनही आणि जवळुनही समजण महा कठीण..हिंदी चित्रपट तसे आवडीने कुणी पहायचच नाही..एकदा बाबांचे मानलेले मोठे भाऊ दादा पाटेकर म्हणजे नाना पाटेकरचे वडील मला त्यांच्या घरी आठ दिवस रहायला घेऊन गेले..नाना असेल तेंव्हा सोळा,सतरा वर्षाचा..वहिनींनी ( नानाची आई ) एकदा नानाला माझ्यासाठी आणि घरी आलेल्या दुसर्या एका पाहुणीसाठी सिनेमाची तीकीट काढायला सांगीतली..नाना कुठल्याशा " काला बाजार " चित्रपटाची तीकीटं घेऊन आला आणि चित्रपट सुरु होताच मला तो दिसला..देव आनंद...चित्रपट संपताना तो माझ्या मेंदूवर आणि ह्रुदयावर कब्जा करुन बसला...अस असत प्रेम हे त्याने मला त्या पहिल्या चित्रपटात शीकवल आणि मी त्या प्रेमात वाहावत गेले त्या नंतर कीत्येक वर्ष..त्याच दिसणं, हसणं, गोड गाणी म्हणत नायीकेला छळत छळत पटवण हे सगळ माझ्या आयुष्यातही घडाव अस वाटे पर्यंत मी वयात येण्याचा उंबरठा ओलांडला होता..
मग कधीतरी त्याच्या वाढदिवसा बद्दल वर्तमानपत्रात आलेला लेख वाचताना समजल " अरे, हा तर आपल्या बाबांच्या वयाचा आहे.." हुं मग काय झाल? पण मला आवडतो ना मग बास..हे आवडण पुढे चालतच राहील..वहिदा,साधना मागे पडल्या हेमा,मुमताजला तो छळु लागला तरी या देवावरची माझी भक्ती अचल राहीली..
आणि एक दिवस मी चक्क माझ्या देवा बरोबर फोनवरुन बोलले..हो अगदी माझ्या घरात बसुन..आकाश ठेंगणं झालं..काय बोलले कसं बोलले हे मलाच समजल नाही..थंडगार पडले होते मी..जमीनीपासुन काही इंच वरच उडत चालत होते..पण देव देव्हार्यातच शोभतो त्याच्या जवळ फक्त मनाने जायच असत..मी जात राहीले..त्याच्या प्रेमाखातर " बनारसी बाबु " पर्यंत त्याला पाहाण्याची हिंम्मत करत राहीले आणि त्या नंतर मात्र माझे पेशन्स टिना मुनीम पर्यंत तो पोचेस्तोवर संपले..माझा देव मला हरवायचा नव्हता..मनातुन उतरुही द्यायचा नव्हता.. मी त्याचे चित्रपट पाहाण बंद केलं...त्याच्या जुन्या चित्रपटातलीच छबी ह्रुदयाशी कवटाळून मी त्याला आठवत राहीले..प्रेम करत राहीले..आजही करते.." देखो रुठा ना करो बात नजरोकी सुनो " म्हणत तो मला लोभात पाडत राहीला त्याच्या आणि मी आजही पडत राहीलेय..देव आनंद म्हणजे तारुण्य..ते मात्र आबाधीत आहे माझ्या मनात...कायमच....❤️
#CinemaGully
__________________
देव आनंद ©मुकुंद कुलकर्णी
#CinemaGully
26 सप्टेंबर 1923 - 3 डिसेंबर 2011
सदाबहार चॉकलेट हिरो देव आनंदचा जन्म दि.26 सप्टेंबर 1923 रोजी पंजाबातील गुरुदासपूर जिल्ह्यातील शक्करगढ येथे झाला . धरमदेव पिशोरीमल आनंद हे त्याचं नाव . पण चित्रपटसृष्टी आणि चित्ररसिक त्याला ' देव आनंद ' म्हणूनच ओळखतात . त्याचे वडील पिशोरीलाल आनंद गुरुदासपूरच्या जिल्हा न्यायालयात नावाजलेले वकील होते . देव साहेबांचं बाळपण मध्यमवर्गीय कुटुंबात गेलं . पाच भावंडांमधला देव आनंद तिसरा . मनमोहन आनंद आणि चेतन आनंद हे मोठे भाऊ . विजय आनंद हा लहान भाऊ तर शीलकांता कपूर ही लहान बहीण . सुप्रसिद्ध दिग्दर्शक शेखर कपूर हा तिचा मुलगा . देव साहेबांचे शालेय शिक्षण सेक्रेड हार्ट स्कूल डलहौसी येथे झाले . पदवीच्या अभ्यासक्रमासाठी लाहोरला जाण्याआधी देवसाब काही दिवस धरमशाला येथे होते . इंग्रजी साहित्यात बीएची डिग्री त्यांनी ब्रिटिश इंडियातील गव्हर्मेंट कॉलेज लाहोर येथून प्राप्त केली .
पदवी प्राप्त केल्यानंतर देवसाब चित्रपट क्षेत्रात नशीब आजमवण्यासाठी इ.स.1940 च्या दशकाच्या सुरूवातीला मायानगरी मुंबईत दाखल झाले . सुरूवातीला काही काळ चरितार्थासाठी देवसाब चर्चगेट येथील मिल्ट्री सेन्सर च्या कार्यालयात महिना 165 रुपयांच्या वेतनावर कामास होते . काही दिवस त्यांनी 85 रुपये पगारावर एका अकाऊंट फर्ममध्ये कारकूनीसुद्धा केली . देव आनंद यांचे प्रेरणास्थान होते अशोक कुमार . अछूत कन्या , किस्मत चित्रपटातील अशोककुमार यांच्या भूमिकेने प्रभावित होऊन देव साहेबांनी एक चांगला अभिनेता , परफॉर्मर होण्याचा निश्चय केला . मोठे बंधू चेतन आनंद यांच्या समवेत त्यांनी ईप्टा जॉईन केलं .
प्रभातचे बाबूराव पै यांनी देव आनंदला पहिली संधी दिली . इ.स.1946 च्या ' हम एक है ' या चित्रपटामधून . हिंदू मुस्लिम ऐक्यावर हा सिनेमा होता . त्यात कमला कोटणीस त्याची नायिका होती . देव आनंदने हिंदू मुलाचा रोल केला होता . या मिळालेल्या पहिल्या संधी बद्दल देवसाब एका ईंटरव्ह्यू मध्ये म्हणतात , " I remember when I gate crashed into the office of the man who gave me the first break , he kept looking at me . -- Baburao Pai of Prabhat film studios . At the time when he made up his mind that this boy deserves the break and later mentioned to his people that this boy struck me because of his smile and beautiful eyes and his tremendous confidence . "
पुण्यात ह्या सिनेमाचं चित्रीकरण सुरू असताना देवसाब गुरुदत्त यांच्या संपर्कात आले . दोघांची गाढ मैत्री झाली . दोघेही होतकरू स्ट्रगलर होते . त्या दोघांमध्ये त्यांनी एक करार केला . चित्रपट क्षेत्रात ज्याला यश मिळेल त्याने दुसऱ्याला यशस्वी होण्यात मदत करायची . देव आनंद जेंव्हा निर्माता बनला तेंव्हा त्याने गुरुदत्तला दिग्दर्शनाची संधी दिली आणि गुरुदत्त दिग्दर्शनात स्थिरावल्यावर त्याने देव आनंदला नायकाची भूमिका दिली . इ.स.1949 साली देव आनंद यांनी आपले बंधू चेतन आनंद यांच्या समवेत ' नवकेतन फिल्म्स ' ची स्थापना केली .
चाळीसच्या दशकाच्या उत्तरार्धात गायिका अभिनेत्री सुरैया बरोबर देव आनंदला काही प्रमुख भूमिका मिळाल्या . या चित्रपटांच्या शूटिंग दरम्यान देवसाब आणि सुरैया यांची प्रेमकहाणी रंगायला लागली . दोघांनी मिळून एकूण सात चित्रपट केले . विद्या ( इ.स.1948 ) , जीत , शायर ( इ.स.1949 ) , अफसर , निली ( इ.स.1950 ) , दो सितारे आणि सनम ( इ.स.1951 ) हे ते चित्रपट . हे सर्व चित्रपट बॉक्स अॉफिसवर सुपर हिट ठरले . त्या काळात सुरैया एक स्थिरावलेली प्रख्यात अभिनेत्री , मोठी स्टार होती , तर देव आनंद एक होतकरू , उदयोन्मुख कलाकार होता . प्रेक्षकांना त्यांचा अॉन स्क्रीन रोमान्ससुद्धा खूप भावला होता . ' किनारे किनारे चले जायेंगे ' ह्या विद्या चित्रपटातील गाण्याच्या शूटिंग दरम्यान ज्या बोटीत त्यांचे चित्रीकरण चालू होते , ती बोट उलटली आणि देव आनंदने सुरैयाला बुडताना वाचवले . चित्रपटात शोभून दिसणाऱ्या या प्रसंगामुळे दोघे आणखीन जवळ आले . इ.स.1948 ते इ.स.1951 या दरम्यान देव सुरैया यांची प्रेमकहाणी बहरली होती . जीत चित्रपटाच्या सेटवर देव सुरैया यांच्या विवाहाची तयारी झाली होती . दुर्गा खोटे , कामिनी कौशल यांनी देव सुरैया जोडीची मदत केली . इ.स.1950 च्या अफसर या सिनेमाच्या शूटिंग दरम्यान देव आनंदने सुरैयाला हिऱ्याची अंगठी देऊन मागणी घातली . सुरैयाच्या आजीने या गोष्टीला कडाडून विरोध केला . सुरैया तो विरोध मोडू शकली नाही . आणि या प्रेमकहाणीचा शेवट सुखांत झाला नाही . पण सुरैया शेवटपर्यंत अविवाहित राहिली . देव आनंद बरोबर चित्रपटात काम करण्याचीही तिच्यावर बंदी घालण्यात आली . ' दो सितारे ' ( इ.स.1951 ) हा या जोडीचा शेवटचा चित्रपट . दि.31 जानेवारी 2004 रोजी सुरैयाचे निधन झाले . तिच्या अंत्ययात्रेस देव आनंद उपस्थित होता . आपल्या ' रोमान्सिंग विथ लाईफ ' या मनमोकळ्या आत्मचरित्रात देव आनंदने सुरैया बरोबरच्या प्रेमकहाणीचा हळूवार उल्लेख केला आहे .
इ.स.1954 साली देव आनंद सहअभिनेत्री कल्पना कार्तिक बरोबर विवाहबद्ध झाला .
' टॕक्सी ड्रायव्हर ' चित्रपटाच्या चित्रीकरणादरम्यान सेटवरच दोघे विवाहाच्या बंधनात बांधले गेले . सुनील आनंद हा मुलगा आणि मुलगी देवीना अशी दोन अपत्ये त्यांना झाली . लग्नानंतर कल्पना कार्तिकने चित्रपट संन्यास घेतला .
देवसाब यांना पहिला मोठा ब्रेक अशोककुमार यांनी दिला . स्टुडिओबाहेर घुटमळणाऱ्या या राजबिंड्या युवकाला दादामुनींनी बरोबर पारखले . इ.स.1948 चा बाँबे टॉकीजचा
' जिद्दी ' हा नायक म्हणून हिट झालेला देव आनंदचा पहिला चित्रपट . या चित्रपटात कामिनी कौशल त्याची नायिका होती . या चित्रपटातील किशोर लता यांनी गायलेले ' ये कौन आया करके ये सोला सिंगार ' हे किशोर लता यांचं पहिल युगलगीत . या गाण्यापासून किशोर , लता , देव ही भागीदारी पुढे जवळजवळ चाळीस वर्षे टिकली . याच सिनेमात किशोरकुमार ' मरनेकी दुवाए क्यूं मांगू ' हे आपले पहिले सोलो गीत गायला .
नवकेतन फिल्म्सच्या बॕनरखाली इ.स.1951 च्या ' बाजी ' या गुन्हेगारी पार्श्वभूमीच्या चित्रपटासाठी देव आनंदने गुरुदत्तला दिग्दर्शनाची संधी दिली . देव आनंद , गीता बाली व कल्पना कार्तिक हे कलाकार या चित्रपटात होते . नायिका म्हणून कल्पना कार्तिकचा आणि दिग्दर्शक म्हणून गुरुदत्तचा हा पहिला चित्रपट . बॉक्स अॉफिसवर हा चित्रपट खूप यशस्वी ठरला . त्यानंतर या जोडीला बऱ्याच अॉफर्स मिळत गेल्या . आँधीया ( इ.स.1952 ) टॕक्सी ड्रायव्हर ( इ.स.1954 ) , मकान नं 44 ( इ.स. 1955 ) , नौ दो ग्यारह ( इ.स.1957 ) हे या जोडीचे तुफान गाजलेले चित्रपट . लग्नानंतर कल्पना कार्तिकने चित्रपट क्षेत्राला अलविदा केला . ' नौ दो ग्यारह' हा या जोडीचा अखेरचा चित्रपट .
विशिष्ट लकबीत मान हलवत रॕपिड फायर स्टाईलची देवसाब यांची डायलॉग डिलिव्हरीची पद्धत , ही खास देव आनंद
' स्टाईल ' होती . हाऊस नं 44 ( इ.स.1955 ) , पॉकेटमार ( इ.स.1956 ) , मुनीमजी ( इ.स.1955 ) , फंटूश , सीआयडी ( इ.स.1956 ) , पेईंग गेस्ट ( इ.स.1957 ) हे त्याचे जबरदस्त गाजलेले चित्रपट . इ.स.1950 च्या दशकात थोडीशी रहस्याची झालर असलेले त्याचे लाईट कॉमैडी + लव्ह स्टोरी असे चित्रपट रसिकांनी डोक्यावर घेतले .
इ.स.1950 च्या दशकातल्या उत्तरार्धात देव आनंद ची जोडी पदार्पण करणाऱ्या वहिदा रेहमान बरोबर जमली . सीआयडी ( इ.स.1956 ) , सोलवा साल ( इ.स.1958 ) , काला बाजार ( इ.स.1960 ), बात एक रातकी ( इ.स. 1962 ) , रूप की रानी चोरोंका राजा (इ.स.1961 ) , गाईड ( इ.स. 1965 ) , प्रेमपुजारी ( इ.स.1970 ) हे या जोडीचे प्रचंड गाजलेले चित्रपट . आर.के.नारायण यांच्या गाईड या कथेवर आधारित गाईड हा चित्रपट देव आनंदची सर्वश्रेष्ठ कलाकृती . इ.स.1958 च्या
' काला पानी ' या चित्रपटासाठी देव आनंदला फिल्म फेअरचा बेस्ट ॲक्टरचा पुरस्कार सर्वप्रथम प्राप्त झाला .
सुरैया , कल्पना कार्तिक याशिवाय नूतन आणि वहिदा रेहमान या नायिकांबरोबर देव आनंदची जोडी रसिक प्रेक्षकांच्या पसंतीस उतरली . पन्नास आणि साठचे दशक हिंदी चित्रपटसृष्टीवर दिलीप , राज , देव या त्रयीचे अधिराज्य होते .
साठच्या दशकात रोमँटिक चॉकलेट हिरो अशी देवसाब यांची प्रतिमा प्रस्थापित झाली . नूतन बरोबर मंझील, तेरे घरके सामने , मीनाकुमारी सोबत किनारेकिनारे , माला सिन्हा बरोबर माया , लव्ह मॕरेज , साधना बरोबर असली नकली , साधना नंदा बरोबर हम दोनो , आशा पारेखसह जब प्यार किसीसे होता है , महल , तसेच कल्पना , सिमी व नंदा या तिघींबरोबर तीन देवियाँ हे त्याचे अत्यंत लोकप्रिय , लाईट मूडचे रोमँटिक चित्रपट .
वहिदा रेहमान सोबत ' गाईड ' हा देवसाब यांचा पहिला रंगीत चित्रपट . मालगुडी डेज या अजरामर कथासंग्रहाचे लेखक आर.के.नारायण यांच्या ' द गाईड ' या कादंबरीवर आधारित त्याच नावाचा ' द गाईड ' हा देव साहेबांचा महत्वाकांक्षी चित्रपट . या कादंबरीवर चित्रपट बनवण्याची प्रेरणा देव आनंद यांचीच . आर.के.नारायण यांना स्वतः भेटून त्यांनी या प्रकल्पासाठी संमती मिळवली . हॉलिवूडमधल्या आपल्या मित्रांना हाताशी धरून देव आनंद यांनी हा चित्रपट ' इंडो युएस् को प्रॉडक्शन असा हिंदी आणि इंग्रजी या दोन भाषात एकत्रितपणे चित्रित केला . इ.स.1965 साली हा चित्रपट प्रदर्शित झाला . भाऊ विजय आनंद याच्या दिग्दर्शनाखाली तयार झालेल्या या चित्रपटाला जगभरातल्या रसिक प्रेक्षकांची दाद मिळाली . काळाच्या पुढचे कथानक असलेला हा चित्रपट निःसंशय देव आनंदच्या सर्वश्रेष्ठ चित्रपटांपैकी एक होता .
विजय आनंद सोबत देव साहेबांनी ज्वेल थीफ आणि नंतर जॉनी मेरा नाम हे थ्रिलरकडे झुकणारे चित्रपट दिले . ज्वेल थीफमध्ये त्यांच्याबरोबर वैजयंतीमाला , तनुजा , अंजू महेंद्रू तर जॉनी मेरा नाम मध्ये त्याची नायिका होती हेमा मालिनी . या चित्रपटाने हेमा मालिनीला स्टार बनवले .
दिग्दर्शक म्हणून त्याचा प्रेमपुजारी फारसा यशस्वी ठरला नाही . पण इ.स.1971 चा ' हरे रामा हरे कृष्णा ' हा चित्रपट प्रचंड गाजला . या चित्रपटातून झीनत अमान ही बोल्ड नटी हिंदी चित्रपटसृष्टीत अवतरली . त्याच वर्षी ए.जे.क्रॉनिन यांच्या ' The Citadel ' या कादंबरीवर आधारित ' तेरे मेरे सपने ' हा नितांत सुंदर चित्रपट प्रदर्शित झाला . या चित्रपटात नायिका होती मुमताज . त्यानंतर देव साहेबांचा करिश्मा हळूहळू कमी होत गेला .
इ.स.1970 च्या दशकात राज कपूर पडद्यावर बापाच्या भूमिकेत दिसायला लागला . दिलीपकुमारसुद्धा बॉक्स अॉफिसवर अयशस्वी होत होता . त्या काळात सदाबहार देव आनंद हेमा मालिनी , झीनत अमान , शर्मिला टागोर , राखी , परवीन बाबी अशा नव्या जमान्याच्या नायिकांबरोबर रुपेरी पडदा गाजवत होता .
आणीबाणीच्या काळात देव आनंद राजकारणात सक्रिय होता . पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या आणीबाणीच्या निर्णयाविरुद्ध तो रस्त्यावर उतरला . ' नॕशनल पार्टी अॉफ इंडिया ' या नावाच्या राजकीय पक्षाची स्थापना देवसाबनी केली होती .
हॉलीवूडचा जबरदस्त अभिनेता ग्रेगरी पेक याच्याबरोबर देव आनंदची नेहमी तुलना होत असे . ही तुलना देवसाबना फारशी आवडत नसे , " When you are at an impressionable age you make idols , but when you grow out of the phase , you develope your own persona . I don't want to be known as India's Gregory Peck , I am Dev Anand . " देव आनंद आणि ग्रेगरी पेक यांचे मैत्रीपूर्ण संबंध होते .
इतर अनेक राष्ट्रीय , आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांसोबत देवसाबना इ.स.2002 साली चित्रपट सृष्टीतील अत्यंत प्रतिष्ठेचा ' दादासाहेब फाळके ' हा पुरस्कार मिळाला होता . भारत सरकारने इ.स.2001 साली ' पद्मभूषण ' या पुरस्काराने देव साहेबांना गौरवले होते .
वयाच्या 88व्या वर्षी दि.3 डिसेंबर 2011 रोजी चिरतरुण देव आनंदने इहलोकीची यात्रा संपवली . लंडन येथे मेडिकल चेक अप साठी गेले असता वॉशिंग्टन मेफेअर हॉटेल लंडन मधील आपल्या रूममध्ये कार्डिॲक अरेस्टने त्यांचे निधन झाले .
कॉलेज डेजमध्ये असताना आम्ही देव आनंदचे Die Hard Fans होतो .देव आनंद हा माझा प्रचंड आवडता नट होता . मला त्याचं काय आवडायचं तर शिअर सॉफिस्टिकेशन , नेहेमी उच्च अभिरुची दर्शवणाऱ्या पोशाखात असायचा . बहुतेक सुटाबुटातच , शर्टाची कॉलर नेहमी गळाबंद शर्टाची वरची चार बटणं उघडी टाकून उघड्या छातीचं असभ्य आणि अजागळ प्रदर्शन कधीही नाही . स्मितहास्य तर मिलियन डॉलर स्माईल . इंग्रजी आणि हिंदी दोन्ही भाषांवर प्रभुत्व आणि विलक्षण देखणेपणा , रुबाबदार व्यक्तीमत्व ही देव आनंद मनापासून आवडण्याची कारणं . हिंदी चित्रपट पडद्यावर नायिके बरोबरचा लाईट रोमान्स देव आनंद एवढ्या नजाकतीने दाखवणारा दुसरा हिरो नाही . त्याच्या अभिनय क्षमतेच्या मर्यादा त्याच्याविषयी वाटणाऱ्या आत्मियतेच्या , आकर्षणाच्या आड कधीहीआल्या नाहीत . खऱ्या अर्थाने चॉकलेट हिरो या उपाधीला सार्थ होता देव आनंद !
पाच दशकांपेक्षा जास्त प्रदीर्घ कारकीर्द असणारा देखणा , सदाबहार , चिरतरुण नायक देव आनंद हा हिंदी चित्रपटसृष्टीत एकमेवाद्वितीय होता . आज त्यांच्या जन्मदिनी देवसाबना भावपूर्ण श्रद्धांजली !
मुकुंद कुलकर्णी©
____________
#CinemaGully
#HBDDevAnand
देव आनंद आणि त्यांच्या चित्रपटातील गाणी ऐकणे, पाहणे हा एक मस्त अनुभव असतो.
ब्लॅक अँड व्हाईट मधील देवसाहेबांची गाणी ही तर पर्वणी!
'तेरे घर के सामने' मधील 'तू कहां ये बता, इस नशिली रात मै..' ह्या गाण्यात देव, सिमल्यात नूतनला शोधत असतो. शेवटच्या ' प्यार का देखो असर, आये तुम थामे जिगर...' ह्या कडव्यातला ती त्याचा आवाज ओळखून गॅलरीत येते आणि मग त्यांची नजरानजर, एकमेकांना भेटून चेहऱ्यावर उफाळून आलेले प्रेम, काय मस्त वाटतं हे सर्व बघताना...
' माया' मधील ' तसवीर 'तेरी दिल मै' चे दुसरे कडवे संपताना, सलीलदांच संगीत झऱ्याच्या पाण्यासारख अवखळ व्हायला लागत , तेंव्हा एक हात पुढे आणि नंतर वर घेत देवने ज्या हलक्या-फुलक्या नृत्यमुद्रा केल्या आहेत, त्या लक्षात राहतात....
'काला बाजार' मधील ' अपनी तो हर आह इक तुफान है...' मधील उपरवाल्या देवाच्या निमित्ताने वाहिदाला आळवणारा देव आणि त्याचा कावा लक्षात आल्यावर बदलणारे वहिदाचे भाव....गाणे संपूच नये असे वाटते..
' दिल का भवर ...' मधील गाण्यात तर कुतूबमिनार मध्ये देव आणि नूतन ह्या दोघांना बघताना खास मजा येते, ह्या गाण्यात दोघेही आपल्या चर्मिंग अदांचे जे रंग उधळतात त्यांचा जवाब नाही...देव तर नेहमी प्रमाणे देखणा दिसतोच पण नूतन काय दिसते, आणि ह्या कॉम्बिनेशन चे हे गाणे काय झाले आहे...👌
' असली नकली' च 'तुझे जीवन की डोर से बांध लिया है' ची सुरुवातीच्या बॅकग्राऊंड म्युझिक ला बस मधेच देव आणि साधना एकमेकांकडे बघून एवढे गोड हसतात तिथेच हे गाणे आपल्याला खिशात टाकते...
पुढे साधनाच्या सुरेख अदा पहायच्या की देवचा खेळकर चार्म बघायचा ह्यात आपण गाण्यात गुंतून जातो....
"केसं वाढवून देव आनंद बनण्यापेक्षा बुद्धी वाढवून विवेकानंद व्हा!" हे वाक्य मी पाचवी-सहावी पासून अनेकदा ऐकलं आहे,
ह्या वाक्याचे जाऊ द्या पण देव साहेबाचा केसांचा कोंबडा अतिशय फेमस होता. इंग्रजीत त्याला 'पफ' म्हणतात म्हणे, पण केसांचा कोंबडाच म्हणायला छान वाटते.
केसांचा तुर्रेबाज कोंबडा काढून फिरणारे जन मानसातले अनेक देव आनंद मी जुन्या फोटोत पाहिले आहेत.
१९६६ साली आलेल्या प्यार मोहब्बत नंतर देवसाहेबांनी ही स्टाईल बदलली, पण ह्या स्टाईलचा प्रभाव एवढा होता, की मी १९८७ साली सातवीत असताना केसांचा कोंबडा काढत होतो! असो!!
देव साहेबांच्या डोक्यावर केस बरेच वर्षे राहिले आणि त्यामुळे ते चिरतरूण दिसत राहिले.
देव प्रेम आमच्याघरी पिढीजात....
"हा रशीद खान, देव आनंदच्या प्रत्येक चित्रपटात असतो हा"
" लक्षात ठेव देव आनंदच्या बऱ्याच चित्रपटांना एस डी बर्मन म्युझिक देत"
वडील अजूनही जुनी गाणी बघताना मला हे देव प्रेम पास ऑन करत असतात, आणि मी ते तेवढ्याच आनंदाने ऐकत असतो..... पुढे पास ऑन करण्याबद्दल मी तेवढा सुदैवी नाही.…. असे अनेक आनंद देणाऱ्या देव आनंद साहेबांचा आज जन्मदिवस...infact वाढदिवस कारण ते इथेच आहेत, तुमच्या- आमच्या मनात ...चिरंतन आणि चिरतरूण...
हॅपी बर्थडे देव साब!!
©️ अजय गांधी
संकलित रिपोस्ट
बाहेरचा छोटासा हॉल. जेमतेम २०-२५ माणसे बसतील एवढाच. आणि तेवढीच माणसे तिथे होती. तो एक घरगुती मेळावा होता. हॉलच्या मध्यभागी थोडय़ाशा उंच बैठकीवर लता बसली होती. पांढरीशुभ्र साडी, सडसडीत बांधा, कोवळा चेहरा, बुद्धिमत्तेचे निदर्शक असलेले अतिशय तीव्र, चमकदार डोळे आणि पाठीवर खूप जाड लांबसडक दोन वेण्या. लताला बघताच मनात आपुलकीचे भाव निर्माण झाले. त्या दिवशी ती काय गायली मला नीटसे आठवत नाही. प्रथम एखादी शास्त्रीय बंदिश तिने गायिली असावी. आणि नंतर एक-दोन नाटय़गीते. त्यात ‘शूरा मी वंदिले’ हे एक गाणे होते. लताचा पातळ, धारदार, विलक्षण गोड आणि सुरेल असा आवाज मात्र हृदयाला खोलवर स्पर्शून, विद्ध करून गेला. मला गाण्यातले फारसे काही कळत नाही. तरीही लताचे गाणे ऐकताना आपण फार अद्भुत, सुंदर असे काहीतरी ऐकत आहोत इतके मात्र खचितच वाटले. ही लहानशी, सडसडीत बांध्याची आणि अतिशय गोड आवाजाची मुलगी भविष्यकाळात एक अलौकिक गानसम्राज्ञी होणार आहे, चित्रपटसृष्टीत अत्युच्च मानाचे स्थान पटकावणार आहे आणि देशातच नव्हे, तर परदेशातही भारताचे नाव गाजवणार आहे, हे तिचे उज्ज्वल भविष्य मात्र त्या रात्री कुणालाही जाणवले नसेल!