सुनील गावस्कर ....जयंत विद्वास

प्रिय सुनील, वाढदिवसाच्या हार्दिक शुभेच्छा...

💐💐💐💐... १० ०७ १८

पाच फूट पाच इंच भौतिक उंचीचा हा माणूस डोंगराएवढ्या कर्तृत्वाचा आहे. आज तो सत्तर  वर्षाचा झाला हे फक्त जन्मतारखेवरून कळतं. अजूनही तो पोट सुटलेला म्हातारा वाटत नाही. पायाला भिंगरी लावल्यासारखा तो जगभर समालोचनसाठी फिरत असतो. आयपीएल, टेस्ट्स, वनडेअर्स, वर्ल्डकप अशा सर्व ठिकाणी तो हजर असतो. आताच्या पिढीला त्याची ओळख फक्त समालोचक म्हणून आहे पण एक काळ तो तारणहार होता भारतीय संघाचा. तो आहे म्हणजे अजून आशा आहे एवढा त्याच्यावर लोकांचा विश्वास होता. मोस्ट लव्हड अँड रिस्पेक्टेड क्रिकेटियर इन वेस्ट इंडिज. त्रिनिदादच्या कॅलिप्सो सिंगरने त्याच्यावर गाणं केलं होतं. त्याने भरपूर गोष्टी पहिल्यांदा लिहिल्या मग ते विक्रम  तोडण्यासाठी स्पर्धा झाली. विक्रम हे तोडण्यासाठीच असतात. त्यात अढळपद नसतं. ब्रॅडमॅनचं ९९.९४ टेस्ट ऍव्हरेज सोडल्यास सगळे विक्रम नव्याने लिहिले जात आहेत, जातील. पण तो पहिला होता. दहा हजार धावा करणा-यांमधे तो आता बारावा आहे म्हणून त्याची किंमत कमी होत नाही. एव्हरेस्टवर अनंत लोक गेले पण पहिला कोण हे लक्षात राहतंच की.

बाकी आकडेवारीने तर त्याचं मोठेपण सिद्ध होईलच पण हा माणूस त्यापेक्षा मोठा होता. चेंडू जुना होण्यासाठी तो सुरवातीला गोलंदाजीही करायचा. फारशा धड नसलेल्या संघाला हाताशी घेऊन तो फार जिंकला नसेल पण हरलाही नाही, तेंव्हाच्या संघाला सामना अनिर्णित ठेवणं हे सुद्धा कौतुकास्पद होतं. जलदगती गोलंदाज नाहीत आणि स्वप्नं मालिका जिंकण्याची. साठ षटकात नाबाद छत्तीस धावा हा बट्टा ही त्याला लागला पण त्याला कारण एकदिवसीय सामना म्हणजे नक्की काय हेच कळालं नसावं. त्यानेच मग पुढे न्यूझीलंड विरुद्ध शतक काढलं होतं पन्नास षटकात. कपिलने बेजबाबदार फटका मारला म्हणून संघाबाहेर ठेवायची धमक त्याच्यात होती. कपिलने वर्ल्डकप जिंकला तशी आपण त्याच्या नेतृत्वाखाली वर्ल्ड सिरीज जिंकली होती. पहिल्यांदाच त्याने मिशा वाढवल्या होत्या तेंव्हा. तो हजरजबाबी आहे. कुचकं मोजक्या शब्दात बोलतो तो. आता अंगभर काय काय घालून लोक जलदगती गोलंदाजी खेळत असतात, हा पट्ठ्या ती स्कल कॅप घालून पाच पाच आग्यावेताळ अंगावर घ्यायचा पण अंगाला चेंडू लागायचा नाही. त्याने दिल्लीला ब्र्याडमनला इक्वल केलं होतं ८३ च्या सिरीजला आणि मद्रासला ओव्हरटेक. इक्वलचं एकोणतिसावं शतक मी पाहिलंय. हेल्मेट नाही, मार्शल राउंड द विकेट यायचा. त्याने ब-याच कालावधीनंतर हूक मारत चौकार मिळवले होते. स्वत:च्या स्टाईलला काळिमा फासत ९४ चेंडूत शतक काढलं होतं (त्याचं सगळ्यात जलद). समोर वेन ड्यानिअल, विन्स्टन डेविस, होल्डिंग आणि मार्शल. त्यांच्यासमोर जलद शतक काढणं म्हणजे खायचं काम नाही, जिगर लागते.

कदाचित तो मुळात असेलही आक्रमक पण संघ असा मिळाला की त्याला कायम बॅकफूटवर रहावं लागलं. एकसेएक फास्टर खेळले पठ्ठ्यानी पण टचवूड माणूस. थॉम्सन, लिली, इम्रान, बोथम, हॅडली, सर्फराज नवाझ, वेस्टइंडीजचे सगळे आग्यावेताळ यानी सहजरीत्या पचवले, धावा काढल्या, विक्रम केले. पाकिस्तानमधे शकूर राणा आणि खिजर हयात असे दोन सद्गृहस्थ होते. दोघांनाही असलेल्या शारीरिक व्यंगामुळे समोरच्या फलंदाजाच्या पायाला चेडू लागला, लागेल असं जरी त्याच्या डोळ्याला, मेंदूला दिसला तरी त्यांचं बोट आपोआप वर जायचं आणि फलंदाज आउट व्हायचा. यात खरं तर त्यांची काही चूक नव्हती. असो! तर एका टेस्टमधे (बहुतेक पहिल्याच) या व्यंगामुळे त्याला आउट दिलं. त्यानी जाताना चेतन चौहानला सांगितलं, 'पायाला लागलेला हा शेवटचा चेंडू'. उरलेल्या संपूर्ण मालिकेत त्याच्या पायाला चेंडू लागला नाही त्यामुळे त्याला एल.बी.देता आलं नाही. याला म्हणतात टेक्निक आणि स्वत:वरचा विश्वास.

क्रिकेट हा माईंड गेम होता एकेकाळी. फलंदाजाला गंडवण्याचा, गंडवून आउट करण्याचा आनंद वाटायचा तेंव्हा गोलंदाजाला, आता 'आउट केला ना, संपला विषय'. इम्राननी एक किस्सा सांगितला होता. समोर अर्थात आदरणीय बटूमूर्ती. त्याच्या टेक्निकवर, संयमावर इम्रानचा विश्वास जास्ती असावा. इम्रान म्हणाला, 'तो तिशीच्या पुढे किंवा वीसेक ओव्हर खेळला तर आम्हांला अवघड होतं. मी गोलंदाजी करताना सगळी खबरदारी घेतली होती. स्विंग मिळत होता. तो गाफील नसतोच कधी पण मी इनस्विंगिंग यॉर्कर राखून ठेवला होता. पहिला तासाभरात मी तो ट्रायच केला नाही. जर नसता पडला नीट तर त्याला कळलं असतं मला काय अपेक्षित आहे ते आणि मग तो दिवसभर आउट झाला नसता. शेवटी धीर करून मी टाकलाच तो आणि तो चक्क बोल्ड झाला'. एकमेकांबद्दल आदर असण्याचे दिवस खेळातून संपले आता. बॅटची कड लागली असेल तर अंपायरकडे न बघता बॅट काखेत मारून सरळ निघणारा सज्जन माणूस होता तो. उगाच नाटकं नाहीत, वाकडे चेहरे नाहीत. चेतन चौहान काय तो लाभला त्याला बाकी सगळे आयाराम, गयाराम. 'द्विशतक केलंस एकदिवसीय सामन्यात तर पाया पडेन' हे म्हणणं त्याने तेंडुलकरच्या पाया पडून खरं करून दाखवलं, त्याचं मोठेपण आड आलं नाही.

शाळेत रेषाखंडावर लंब टाकायला शिकवायचे तसा तो स्ट्रेट ड्राईव्ह मारायचा. नजाकत. लेट फ्लिक तर बघत रहावा फक्त. त्याची चालण्याची, स्लिपमधे उभं रहाण्याची एक वेगळीच ढब होती. 'सावली प्रेमाची' सारख्या टुकार सिनेमात तो हिरो झाला, 'जीवन म्हणजे क्रिकेट राजा' हे गाणं गायची हौस पण झाली. मॉडेलिंग झालं, समालोचन झालं, पुस्तकं लिहून झाली. कोच तो होणार नाही कारण तो शिस्तप्रिय आहे. मुलगा काही फार चमकला नाही पण त्याचं अर्धशतक झाल्यावर टाळ्या वाजवताना बापाचा आनंदी चेहरा मी पाहिलाय. आताच्या जलद मॅचेस बघताना हसू येतं. रटाळ आणि अनिर्णित रहाणा-या, एक दिवस सुट्टी घेऊन पाच दिवस चालणा-या टेस्ट्स मी का बघितल्या असतील. कारण 'तो' खेळायचा. दोन गलींना बायसेक्ट करून स्केवरकट मारणारा विश्वनाथ असायचा, कर्नल असायचा, चिवट यशपाल, जिगरी मोहिंदर होता पण या सगळ्यांना अच्छे दिन दाखवणारा हा असायचा. आता सगळंच बेभरवशी काम आहे. त्याच्यानंतर द्रविड हा शेवटचा भरवश्याचा माणूस मी पाहिलेला.

रेडिओवर कॉमेंट्री असायची तेंव्हा, टीव्ही नव्हतेच घराघरात. मोठी माणसं जाताजाता स्कोअर विचारायची. भिकार परिस्थिती असायचीच. मी मुद्दाम कोण कोण गचकलंय याची यादी द्यायचो. त्याचं नाव नसलं की समोरच्या चेह-यावर आनंद दिसायचा. 'अरे बाकीचे मरु देत, तो आहे अजून, दिवस आरामात काढेल तो'. किती विश्वास होता तो. 'तो आहे अजून'. शंभर वर्ष जग. तुला वाढदिवसाच्या अनेकानेक हार्दिक शुभेच्छा.

जयंत विद्वांस